BVG     Atrás    Índice de Páxinas

De volta, Maristela terminara de despechar a súa grande maleta que viña viaxando con ela dende que saira, por primeira vez, do seu poboado de nacemento, en Galicia, unidade autónoma do Reino de España. Enseguida, inclinou o corpo para quitar algunhas cousas de recordación e moita dor, de un pasado recente non moi satisfactorio para unha emigrante solitaria naquel exacto momento.      Na maleta, aínda estaban intactas moitas cousas que había comprado en São Paulo para levar, como regalo, ós familiares que imaxinaba ter na seu poboado de nacemento. No maletín, cousas dun valor inestimable: unha muñeca, que levara de seu poboado, cando aínda era unha adolescente, ó emigrar pola primeira vez para o Brasil, ela e a súa nai coa intención de xuntarse ó pai; un mantón da avoa, un estuche con pedras de marfín para xogar dominó e outras pequenas cousas máis íntimas. Todo iso, dávanlle un mareo que a deixaban moi triste.      Olla de novo para as cousas que aínda estaban no fondo da maleta, pero, neste intre resiste ó intento, ela non quere abrir un paquete porque sabe que ten unhas cousas que poden deixala máis melancólica e triste. Alí, sabía que estaba algunha cousa que non podería ver tan fácilmente: un vestido de novia e outras cousas máis que, polo regular, se usan na voda e na lúa de mel. Pensaba ela:      ¡Ah! Se fora posibel dar media volta para rescatar os soños, enganos e tropezos da vida. Pero, diante do espello que tiña na tapa da maleta, ollábase terribelmente distinta, non podería ser, ela non era a mesma: nen físicamente nen mentalmente nen en espírito. Estaba diante dunha encrucillada que non sabía cal camiño seguir.      Maristela tiña que resignarse por volver a unha terra que, na verdade, non lle pertencía, asimesmo, era a única que podería agarimala naquel momento desesperador. Saiu do camarote impregnado de cheiro de tinta para poder refrescarse un pouco no convés pola brisa do mar e sentir nos seus ollos opacos o brillo das luces do porto de Santos, para que puideran iluminar a súa alma pechada nas trebas do desamor.      ¡Oh! Que agonía. Todo o día había chovido sen tregua para poder disfrutar un pouco de aire no convés e pola tarde tivo que baixar pola pasarela do navio mollando toda a roupa e a cabeleira postiza.      Ó estar en terra, mira para tódolos lados posibles, pero ninguén a estaba esperando. ¡Que pena! Que dor e desilusión ó verse irremediablemente soa, pero, na realidade, ela había decidido irse para España para nunca máis volver a terras americanas, asimesmo, nen por iso as persoas coñecidas lle darían a espalda se souberan que estaba de volta ao Brasil. ¡Non, iso non sería posibel! Por otro lado, non era culpa dela se o destino a había enganado e que súa avoa tivese morrido alá en Galicia.      Que, por ter confiado demais nas persoas, agora, víase na rúa da amargura sen saber se era daquí ou dalá. Máis de unha vez preguntábase: ¿Onde está a miña patria, meu poboado, miña familia e miñas amigas?      Súa nai, antes de morrer, dixéralle: "Hai que botar raíces permanentemente en algunha parte para que o vento non nos dobregue antes do tempo. Ti tes que volver a nosa patria, noso poboado, porque, alá, a xente hoxe xa vive un pouco mellor".      Infelizmente, a nai ó balbucear estas últimas palabras, xa estando enferma na cama, entrecerraba os ollos en extremaunción. Maristela, interpretou as últimas palabras de súa nai como se lle quixera dicir que: en súa poboado, a pesar de pobres materialmente, elas tiñan vivido intensamente o amor en tódolos sentidos da palabra, alá enfrente a unha pequena praza do poboado, unha (eira). Elas tiñan vivido con seus familiares unha vida simple, pero, á súa maneira, moi felices.      Recordáballe as festas do poboado, as romerías e as misas da parroquia que, naquelas aldeas tiñan un significado social e cultural moi enraizado nas persoas. ¡Oh! Aquilo debería ser algo maravilloso, pensaba a Maristela ó ouvir as últimas palabras de súa nai, ela mesma, moi pouco se lembrava, pois, aínda era unha nena cando emigrou pola primeira vez.      Pero, a realidade era bastante diferente no intre en que ela se encontraba xa en terra do porto español, en Vigo. Con súa elegancia e con seu corpo de gacela, desplomouse. Asustada darriba a baixo, era como se de un só golpe, fose transportada a unha illa habitada apenas por seres humanos irrecoñecibles, como se todos os seus ancestrales houbesen desaparecido da face de seu poboado e que os sobrevivintes dábanlle a benvinda como se ela fose unha criatura que vivía no fondo da terra e non a un ser humano vivindo na superficie terrestre.      Alí estaba Maristela, pensativa e concentrada en algo que era moi seu, ó mesmo tempo en que escoitaba a banda do porto que daba a benvida ós pasaxeiros españois que baixaban do navío no porto de Vigo, interpretando un pasodoble e algúns "pasacalles".      Ela, en pé, estaba alí emocionada con bágoas entre tristezas por non ver a ningún familiar a súa espera e ó mesmo tempo alegría por estar na súa pequena patria histórica, Galicia. Porén, por otro lado, víñanlle as lembranzas de súa nai que a deixara enterrada no Brasil. Tambén se recordaba que lle había dito que, en España, as persoas costuman vestirse con roupas rexionais.      Que desilusión ó percibir que todo iso era unha fantasía que lle contaba a nai, cando aínda ela era unha adolescente e nos días difíciles ós poucos anos de súa chegada a São Paulo, Santos. Ao baixar pola escaleira de desembarque, xa se había decatado que soamente ela vestía unha mantilla típica da rexión galega.      Preguntábase de novo a solitaria Maristela: ¿Será que estou facendo o ridículo baixando a terra vestida de "chula de Galicia"? Recorda que ata o camareiro do navío ofreceulle un ramo de flores, ríndose; pero en terra, ninguén a estaba esperando. ¡Que desilusión ó volver a súa terra de nacemento! A súa avoa neses días en que ela estaba viaxando de Santos para Galicia, tiña morrido en circunstancias misteriosas e, seu novio, un brasileiro descendente de españois, que había viaxado antes dela para arreglar as cousas en España, xunto coa avoa, en canto ela vendía seu atelier de roupas en Santos; tiña desaparecido.      Máis unha vez volve a preguntarse: ¿Agora, diante de todo isto imprevisibel, que farás de túa vida, Maristela? Estes pensamentos poboaban súa mente como centellas chisporreando do lume da lareira.      A súa chegada a Galicia, foi un verdadero desastre existencial. Aquilo non era a patria pequena que lle contaba súa nai alá no Brasil, antes de morrer. O poboado onde nacera, case xa non existía máis, as casiñas de súa aldea, moitas xa desabitadas ou cos resíos cheos de escombros, as tabernas e algúns comercios xa desapareceran do mapa.      En fin, pensa Maristela: ¿Onde está todo iso que existía cando eu era unha nena? ¿Onde está a sonoridade metálica das campás imponentes da igrexa que xa non se escoitan máis? As pequenas pero calorosas prazas (eiras) do poboado case xa non se ven máis, están escondidas pola maleza ou por escombros despexados por persoas egoístas e sen escrúpulos sociais e persoais. O alcantarillado da fonte onde saía unha auga cristalina, está todo esnaquizado e sucio.      Unhas mulleres vestidas de negro, pasaron por seu lado ollandoa de reollo, como que recoñecéndoa.      —¿Que non é a neta da vella..., a que andaba alá polo Brasil, xunto coa nai ...?      Ela, de momento, recusou un refresco que lle ofreceron. Súa avoa había falecido e todo canto pudo recuperar de seu legado foi un estuche de dominó e un mantón. O novio nunca máis se soubo del. Algúns veciños dixeronlle que un xoven de acento portugués estivo vivindo coa avoa uns tempos, ata que, de repente desapareceu despois que a avoa murreu en circunstancias sospeitosas, levando ou vendendo o que tiña de valor na casa.      Alí, víase Maristela, sen parentes, desamparada, extranxeiera en súa propia patria. ¿Con que rostro ía a regresar, de novo, a ese país —o Brasil— que non era o seu? ¿Que ía a dicirlles a súas amigas da cidade de Santos, que ata lle habían feito unha festa de despedida de solteira no club español?      Que tristeza lle daba ó percibir que en España dicíanlle que tiña acento portugués e, no Brasil, que tiña acento español.      ¡Entón!: ¿De onde era ela? ¿De que mundo viña e cal era a súa casa? ¿Cal era a súa verdadeira patria?      Alí, perambulando a extraña andarega, como unha sonámbula. Asi comezou a ir de casa en casa por uns días, ata irse para unha pequena cidade vivir nunha pensión, de hostal en hostal como unha vagabunda. Ata que un día de lúa chea, angustiada e sen recursos intenta o suicidio atirándose da ponte ás augas de un río. Por sorte ou, tal vez por desgracia, non o consegue. Recóllena das augas con vida e toda mollada.      No hospital, onde se encontra para recuperarse, ten visións de remotas paraxes e soñando que é unha nena con zapatos de plomo acompañando a procisión dos mortos, sen poder sair do fondo dun río con augas moi ondulantes e sucias. Pobre Maristela, un certo día de súa adolescencia, ela había tomado un barco, case sen destino certo e nunca máis puido volver a pór os pés para trás. E por iso, preguntábase máis unha vez: ¿Como cambiar ese destino atroz que me arrasta, cada vez máis, para unha encrucillada sen saída? ¿Por que fixen este estúpido viaxe a España atrás dun home mal intencionado? ¿Para que o regreso ao Brasil outra vez? ¡OH! Crueles interrogacións sen resposta que perseguen patéticamente aos desposuídos de patria.      Extraño destino imprevisto dos emigrantes e seus fillos, cando teñen a vontade ou necesidade de volver a súa "imaxinaria" patria.      Porén, todo iso xa eran augas pasadas por debaixo da ponte de súa camiñada mal sucedida. De nada valería agora recriminar cada un de seus pasos e actos mal sucedidos. Maristela, de novo, está regresando a bordo de un barco de terceira clase — asimesmo gracias a intervencións dun amigo de Isaías que vivía en São Paulo, con destino, ¡ou non! ¡Outra vez! A ese país acolledor, mesmo que nunca teña sido seu totalmente, o Brasil.      Eisla de novo, alí, na cidade de Santos en súa casiña que, mesmo estando vacía, era súa casa, todo o que lle restaba a non ser súa vida. Alí se encontra a "señorita galleguita" sen vestidos típicos, sen seu novio e, principalmente, sen a súa querida nai, completamente soa, abrindo esas grandes maletas cargadas de lembranzas nen sempre moi agradables: Entre eles, a muñeca, o mantón de súa avoa e uns vestidos de antano gastados e desfiados de tanto andar por un extraño planeta, alén de seu vestido de novia xa bastante descomposto que levou para España e que nunca chegou a usar coa finalidad par a cal fora feito.      Eisla alí, con seu descalabro de cousas resignada a non ser de ningunha parte, a non pertencer a nada. Na verdade, estaba desarraigada do mundo dos vivos, como esas aguias errantes que un día, por voar moi alto, sairon da orbita terrestre, permanecendo "vivas" dando voltas como loucas, flutuando na estratosfera espacial sen xamais poder regresar.      Alí está ela en un día de chuvia esperando o tempo mellorar, condenada inxustamente ó fracaso, imposibilitada do olvido de días mellores, rumiando o que non foi.      ¡Oh pobre Maristela! Que tristeza por ter que vivir fóra deste mundo. Ollenna alí, entre sus vestixios, rompendo retratos e cartas, gardando unhas poucas cousas no mesmo lugar que as tiña antes de viaxar para a España: unha pandeireta, un abanico... e sen darse conta dorme no vello sofá que lle quedara na súa casa.      Súa nai, dixéralle nunha certa ocasión: "Se nos viñemos para o Brasil, foi por culpa de teu pai, que nos prometera unha vida mellor que a que levabamos en nosa terra". Nunha primavera florida, habían saído de súa aldea en dirección ó porto de Vigo, onde viaxarían nun barco costeiro deica o porto de Cádiz e, alí, embarcarían no trasatlántico Cabo de Hornos que as levaría ao Brasil, onde seu esposo estaría esperándoas no porto de Santos.      Maristela, recórdase que durante a travesía do Atlántico, a nai non deixaba de bagoar escribindo cartas de amor e selándoas con un beixo de carmín. Ela pensaba e escribía nas cartas ó esposo, así: "Un día chegará en que me olvides, asimesmo, non sinto vergonza de terche amado e adorado en van".      Efectivamente, olvidounas. Ela nunca obteve resposta ó amor que lle adicaba. O home non compareceu ó porto para esperalas, deixándoas abandonadas con rumbo descoñecido á propia sorte de Deus. Alí arribaron no porto, desorientadas, ata que, por milagre, unha coñecida de seu poboado encontrounas durmindo no propio porto e levándoas para súa casa, acolleunas por uns días ata que encontrasen un traballo, cando menos para sobrevivir nun mundo descoñecido.      Tempos máis tarde, trasladáronse para o interior onde unha amiga da veciña traballaba, nunha fabrica de roupas e, asi, empezaron a traballar cosendo toucas de novia e bordando manteles. Co pasar dos anos volveron para a cidade de Santos en busca dunha vida un pouco mellor e, alí, tal vez, puidiesen facer amizades con membros da famosa colonia española que, a pesar de ser moi "pechada", dicíanlles que os casamentos eran máis fastuosos.      Os bailes de gala da colonia, celebrabanse no grande salón do club que eran organizados por unha sociedade de "perfumadas e presumidas damas españolas".      Maristela, recórdase que nunha certa ocasión, a nai doulle permiso para desfilar nun concurso de modelos e ó compás do chotis — interpretado ó piano por Madame Antonieta da "Academia de Bailes Artísticos A Bohemia". Ela obtivo o primeiro premio vestida de "galleguita típica". ¡Canta felicidade! Durante algúns días recibía en súa casa moitas flores e máis flores de seus admiradores. En casa, pondo discos na vitrola, bailaba pasodobles con súa nai. Por algún tempo, a coñecían como a ¡Señorita galleguita típica! Como a boa sorte non dura para sempre, e a pesar de todo iso, un día a nai enfermou de soedade: por súa esposo e polas cousas que había deixado en seu poboado de orixe.      Exclamaba ela: ¡"Virxenciña do Carme, desa, hoxe, insignificante aldea do meu poboado de Galicia! ¡Perdóame por meu desespero e por miña nostalxia do que fuches para min e do que eu era para ti"!      Maristela, ó ouvir todo iso e vendo a nai sufrir, agora está case que sempre acariciándoa para diminuir a súa dor e súa tristeza, xa non podía atender á tenda que tiña de coser e bordar roupas. Asimesmo, a nai foi morrendo ós poucos, ata que, unha noite recibiu a extremaunción e, alí quedou a señorita fincada en cadea perpetua a un remordimento de algo que non sabía ben o que era. Pero, agora, xa de volta á cidade de Santos, tiña que buscar un local para instalar otro taller e continuar a coser roupas, pois, a vida continua mesmo que non sexa como nós desexaríamos que fose. Así, Maristela, alí quedouse soa e desesperada en súa nova tenda de coser como se fose nun bosque impenetrabel, onde despois de entrar, é moi difícil encontrar a saída.      Un día, estando soa no taller e despois de moito chorar, por un momento, quedouse ollando enfrente a un espello deses que aumentan os obxetos e, de repente, viu reflexado no mesmo a figura dun home que a estaba observando dende a porta. Como se fose en soños con unha variña de facer maxia, a imaxe reflexada no espello foise aproximando de súa vida moi melancólica naquel intre.      Ela non podía crer se o que estaba vendo era verdade, tal vez fose a sorte ou a desgracia que a estaba buscando de novo, pensou ela. Pero, de súpeto, viu que non era maxia e sí unha realidade e, diante dela, un xoven con aires de galanteador que, só ó ollalo, parece que a había desenterrado da agonía que a acometera dende que morrera a súa querida nai. Xunto con el, ós poucos, coñeceu de novo o outro lado da vida e o mundo parece que lle volvía a sorrir.      Ese xoven de aparencia atlética e simpática, foi aproximándose e saudándoa moi formalmente. Ò presentarse á Maristela, díxolle que se chamaba Roberto e que tiñan unha amiga en común que lle tiña falado dela e de seu traballo artesanal con roupas de cama e de señoras. El tiña unha peluquría e, por suxerencia desa amiga, estaba alí para proporlle un encontros xunto coa amiga dos dous e, asi, poderían tratar dun futuro negocio asociándose cos dous ramos de negocio nun mesmo local onde pudiesen lucrar máis co mesmo traballo, é dicir, roupas artesanais e peluquería en conxunto.      El, ó despedirse, díxolle que invitaría a amiga e estaba invitándoa a ela para unha cea nun determinado lugar, asi, poderían coñecerse mellor e tratar dos negocios xunto coa amiga e quen sabe se xa non poderían quedar acertados os detalles que os levase a unha nova sociedade.      Maristela parece que empezaba a encontrar algunhas respostas para súas saudades, inquitudes e indagacións que había feito tantas e tantas veces. Xunto con el, ós poucos foi reencontrando algo que tiña perdido e o mundo voltou a sorrirlle, claro, non coma ela gostaría que fose, pero, do modo posible en tales circunstancias.      Asimesmo, cando a sorte aparece sen esperar, hai que xogar con moito coidado con ela, porque, en verdade, é un xogo dos máis difíciles de aprender a xogar e, un día, ese xoven Roberto invitouna para coñecer a casa dunha tía viúva que fora en seu tempo unha xoven actriz de renome e disputadísima.      Era un sábado pola tarde dunha primavera chea de vida, de moitas flores e de cantos de rousinóis, chegaron inesperadamente ó palacete da "Madame Henriquetta de la Faun". Subiron por un espacioso ascensor coas paredes de seu interior revestidas de espellos, de tal maneira, que as imaxes sobrepúñanse unhas ás outras. Ao ser recibidos pola criada da tía, foron logo sentándose en uns largos e brillantes sofás de terciopelo de varias cores. De contado chegou a Madame de La Faun toda empolvada. Despois de tomar un té e comer unha galletas a tía díxolles que tiña que deixalos, pois, a esperaba un amigo moi importante na política da cidade de São Paulo. Eles despois de sair a tía, subiron ó desván a mirar unhas fotos nuns álbumes e un cadro que o esposo desa diva, Madame de la Faun, había pintado e outras cousas máis que lembravan unha vida moi intensa de actriz.      Moitas veces, parece que Deus escribe dereito por liñas tortas. Maristela ó ollar as fotos da tía de Roberto, retratada xunto con outras persoas, decatouse que nelas había un rostro que lle parecía coñecido. Naquele intre, ela non lle dou moita importancia á descuberta ocasional, pero, ó estar de volta na súa casa, ficou pensando onde tería visto algo que se identificase coa foto que ollara na casa da "Madame La Faun". Despois de pensar por un intre, lembrouse que a nai deixara, no fondo dun baúl que trouxera da España, algunhas fotos antigas e, ao ollalas varias veces, descubriu algo que a fixeron tremer de susto.      Preguntouse ela máis unha vez: ¿O que habería, en común, entre as fotos do álbun da tía de Roberto e as que estaban no fondo do baúl que a súa nai tiña deixado alí moi ben gardadas?      En principio pensou en falar coa Madame la Faun para satisfaccer á súa coriosidade e asi quitar súas dúbidas, pero, cal non foi a súa sorpresa ó xuntar máis algunhas novas descubertas e, constactar que aquel home que estaba na foto da tía de Roberto era un emigrante español que, por coincidencia ou non, tiña o mesmo nome de seu pai. Por un intre, na cabeza de Maristela pasaron mil cousas ó mesmo tempo en que a deixaban cada vez máis confusa e, repetía a mesma pregunta de sempre:      ¿Porque esas cousas só acontecen comigo e, principalmente, cando eu necesitaba de máis equilibrio emocional para encontrar un pouco de felicidade? Porque ese señor que era tan importante para a Madame la Faun, polo que xa descubrin, podería ser o meu pai?      Ela ata ter máis certeza das cousas non quería falar, nen co Roberto nen coa súa tía sobre unha cousa moi complexa. A pesar de ter caseque certeza das cousas, comezou a investigar por conta propia o modo de poder encaixar máis unhas pedras do dominó nese xogo moi perigoso e asustador para ela naquel momento inquietante de súa vida. Maristela, en cada pedra xogada na mesa, ía abrindo e descubrindo novos horizontes que a deixaban atolondrada.      Pensaba ela: ¿Quen é Roberto, o sobriño da Madame la Faun? ¿Sería el o fillo dun emigrante español cunha irmá dela? ¡Non! Iso non podería ser. Se ese emigrante español parécese e ten o mesmo nome de meu pai, entón, Roberto pode ser meu medio irman.      Maristela, ós poucos vai investigando con moito coidado para non sufrir máis unha decepción na súa camiñada polos carreiros da vida xa con bastantes problemas inesperados que, cada vez máis, déixanna desesperanzada no medio das tebras noturnas. Asimesmo, continúa a súa busca para desvendar o que de certa maneira, xa o considera unha realidade.      Tempos máis tarde, Roberto invitouna para conmemorar o aniversario dunha irmá que vivía na cidade de Sao Paulo. Como tiña que viaxar para unha cidade que ela non coñecía moi ben, combinaron viaxar xuntos no mesmo coche da Madame la Faun. Ao chegar á cidade de Sao Paulo, na casa da tal señorita ó ser presentada a Maristela, máis unha sorpresa que non deixaba máis dúbidas sobre o parentesco das dúas e do Roberto, pois, ela, ó ser presentada, díxolle que tamén era filla dun emigrante español, aínda máis, tiña un dos apellidos igual ó dela e do Roberto. Máis unha vez, ó xuntar as pedras do tabuleiro, agora si, pode xogar que xa ten na súa mente a resposta do xogo.      Tantas coincidencias, agora xa non lle deixaban máis dúbidas canto a identidade de Roberto e da irmá del, na realidade, eran os tres fillos do mesmo pai — un emigrante galego, coma moitos outros polo mundo da diáspora, desgarrado dunha parte de súa familia. Como ben dixo a nosa gran poetisa galega Rosalía de Castro: "o sufrimento das viúvas de vivos e mortos polo neboeiro da emigración galega non terá fin en canto..."      Máis unha vez, Maristela está a remoerse polo amontoado de tristezas, sorpresas e desenganos, por iso, de momento, pretende deixar todo como están as cousas sem revelar nada. Pero, ¿como disimular a súa amistade e sentimento con relación a Roberto, que xa tiña se apoderado dela? Non, iso non podería ser máis posibel, estaba completamente fóra de súa opción para encontrar un novo amor.      Eisla aí, de novo, a resignarse por non poder encontrar o seu elo perdido. Extraña xunto da única familia que lle quedaba, sen patria e sen o seu lugar de nacemento, unha extraña criatura desgarrada do seu propio hábitat natural, unha extraña andarega navegando por mares nunca antes navegados e camiñando por unha terra que, na verdade, non lle pertenecía de todo. Extraño destino de moitos emigrantes e seus descendentes que descubriron non ter unha verdadeira patria cando senten a necesidade do agarimo dela.

© 2006 Biblioteca Virtual Galega