m1valladaresmajina013.html
Corria
o ano mil oitocentos sesent'e seis: era unha mañan de Mayo;
empezaba á esclarecer, e ladrando os cans n'as eiras, daban a
gente que pasaba po-l-as congostras; cantaban ja o millangarrido,
a bubela e o cuco n'as carballeiras, o merlo e o reiseñor n'os
salgueirales, o paspallás entr'os centeos, e os gílgaros e
carriciños, os chincheiros e sirins desfacianse n'os eidos
mirando cada un pr'o seu amor, qu'alí os hoviños n'o níjaro
empolaba, e adozando todos en concerto vario, traballos preludio
de maternidá. Era o dia vint'esete, dia de romería n'o
Pico-Sagro, e subindo a aquela altura de dous mil cento trint'e
oito pes sobr'o nivel d'a mar, altura, onde segun lendas e
tradicions d'o país, habitaron antiguos mouros, e disqu'algun
habita ainda; ond'en novecentos catorce fundou o Obispo Don
Sisnando menesterio de Benitos; ond'en mil oitocentos trint'e un
o Arzobispo compostelano Fr. Rafaél Veles mandou poñer, e en
primeiro de novembre d'aquel ano púxose n'o curuto mismo unha
gran cruz de pau pra qu'os pasajeiro-l-a adoraran, feita astelas
por un rayo o sábado de Ramos de mil oitocentos trint'e seis;
rubindo por aquel monte cuberto de carrouchiñas frolidas,
queiroas é recendentes tomelos, acudian de moitos lados, por
diferentes carreiros devotos qu'iban á visitar o santo San
Sebastian, alguns hasta con ofrendas; todos á rezarlle, á
oirlle misas n'a sua solitaria ermita, único qu'hoje se vé
alí, pousado com'unha pombiña blanca o pe d'a cresta. Era, en
fin, o domingo derradeiro d'o mes dito, e Otilia con sua nai e
Adria saía de Santiago, á fin de toma-l-a costa po-l-a fresca e
oi-l-a misa ofrecida. Saían todas á cabalo, e chegadas á cousa
como d'as oito o sitio en qu'empezaba aquela, deijaron alí as
bestias; dou cartos a de Sancti-Petri o condutor pra qu'almorzase
e fijese medodía; díjolle qu'as agardase alí, e descalzándose
logo, facendo Otilia o mismo, entregaron ambas o calzado á
Adria, e solas, diante d'esta, subiron con toda pausa e todo
recollemento hasta o alpendre d'a ermita, onde se calzaron.
Seguidamente entraron n'a capilla as tres, arrodillaronse, e
dando a de Sancti-Petri limosna de dous duros á un sacerdote
qu'o ermitaño lle buscou, e dijo alí a primeira misa, oiron-a
moi devotamente. Saidas d'a capilla, o sol esmechaba ja; Fara,
colorada coma unha zreija, chegaba n'aquel istante de Santiago
c'unha cesta de comida; gente, Dios nos valla, non se revolvia
hasta desviado d'a ermita un bó anaco, e as de Sancti-Petri con
Adria e Fara, forons'á sentar n'o chan debaijo d'unha d'as duas
sobreiras qu'alí hai junt'a unha fontiña cabo d'a ermita. A
concurrencia aumentaba: mozos e mozas suaban; a calor non se
resistia apenas, e n'a Casa-blanca, non lonje d'o pe d'a costa,
habia viño largo de venta pra refresca-l-os que quixesen; unha
pipa grande n'un carro que case non se via, rodeado cal estaba,
d'apasionados. A misa cantada ou solenia, foi as doce; pro as de
Sancti-Petri, receosas de que as tripasen ou desen algun
garapaldo, e que ja oiran non solo a sua misa senon outra mais
por ser domingo, deijárons'star a sombra como estaban, e solo
Fara oyeu aquela. Acabada a función d'ilesia uns marcharon,
outros quedarons'á tomar un taco, onde puderon case todos n'o
pasadizo de sesent'e un e medio pes de largo por sete d'ancho, en
qu'está cortada a cresta misma d'o Pico: n'unha palabra, ond'o
sol firia menos. Mais eiqui que mentra-l-a gente come, incluso as
de Sancti-Petri, qu'á naide ceden a sombra d'a fontiña, siquera
viñesen moitos á catar d'a sua auga, dous pelegrinos que van
pra Compostela chegan a Casa-blanca cubertos de polvo, curtido o
rostro po-l-o vento e sol, barba longa coma de capuchino, blanca
n'un, e negra n'outro representando aquel sobre cincuenta anos,
corenta este; chegan solos, paran ond'o carro, e vendo alí un
fato d'homes e mulleres que charlaban e bebian, dijo o mais
anciano:
Guarde Dios á la gente alegre.
El os guarde respondeu unha vos.
¿Se celebra alguna fiesta en la
comarca? preguntou o d'a barba negra.
Saeu estonces d'o corro un medio
fidalgote, acercous'os pelegrinos e contestoulle:
La del último domingo de Mayo en
la ermita de San Sebastian que ahí veis en la cresta de ese
monte señalando á Pico-Sagro.
En efecto, gente descubro allí dijo o d'a barba blanca, señalando tamen o Pico.
¿Vamos allá, compañero?
¿Quereis? preguntou o pelegrino mozo.
Todo es penitencia respondeu o outro. Tomemos, pues, la montaña y visitemos nosotros tambien
al santo.
Con Dios, señores dijeron logo
ambos.
E botan po-l-o monte arriba,
apuados n'os seus bordons. Chegaron á ermita, entraron n'ela,
rezaron con fervor ali un pouco de rodillas, sarion d'a capilla,
e o d'a barba blanca, sacando a sua moestra e mirando-a, dijo o
compañeiro:
Las dos. Hace un calor mortal y
bien pudiéramos descansar un rato á la sombra de uno de esos
árboles que ahí están apuntando as duas sobreiras.
Hombre, sí.
E marchan entrambos cara á elas e
sentanse debaijo d'a sobreira mais pequena, ond'o tanto n'habia
naide, pois á sombra d'a grande estaban as de Sancti-Petri que
remataban de jantar. Os pelegrinos, antes de sentarse, tirando os
sombreiros d'as cabezas, dirigiron as señoras un saudo, qu'elas
contestaron c'unha atenta inclinacion, e sentados ja
quedarons'entrambos contemplando-as, pro con certa especie de
sorpresa o mozo, parecendolle que n'algun sitio vira mais d'unha
ves aquelas caras. As de Sancti-Petri contemplaban-os tamen á
sua ves, e chamandolles a atencion a presencia d'eles n'aquel
sitio, dijo de contado a nai d'Otilia:
¿Vienen de muy léjos los
peregrinos?
De Tierra-Santa, señora contestou o vello.
¿Y van?
A Compostela.
De Santiago hemos salido hoy
nosotras y para allí pensamos retirarnos luégo que el calor
mitigue.
Pisaremos las huellas de las
señoras.
¿Ignoran el camino los
peregrinos?
Mil veces le tengo andado contestou estonce-l-o mais mozo, clavando os ollos en Otilia
qu'os seus non tiraba d'un e d'outro o ve-l-os tan queimados, con
tanta barba e oirlles que viñan de Tierra-Santa; en Otilia, sí,
á quen respeto e veneracion case infundian, e qu'o notar qu'os
ollos lle clavaba aquel, non pudo ménos de preguntarlle:
¿Es acaso del país el
peregrino?
Nacido y criado en él,
señorita.
Entonces prosigueu a nai d'Otilia nada dirémos, porque casa y amigos no faltaran en el
país á los señores peregrinos.
Tuve, señora, algunos sigueu
decindo o mozo, mas como hace tanto tiempo ya que los dejé,
quizá que de mí se hayan olvidado. ¡Vé uno, señora, en el
mundo tantas cosas...!
¿Gustan de comer los peregrinos?
Nosotras, aunque frugalmente, acabamos de comer, pero creo que
algo quedaria.
Gracias contestaron ambos, dando
o mismo tempo unha cabezada e decindo logo o vello:
Frugalmente tambien, comimos en
Puente-Vela; mas veo aquí una fuente y beberia agua, si el favor
de un vaso se me hiciese.
Quizá que haga daño el agua dijo la de
Sancti-Petri. Vino será mejor y hay tambien aquí.
¿Quiere el señor probarle? ¿Quieren probarle entrambos?
Los peregrinos, señora, estamos
á todo acostumbrados; bebemos casi siempre agua, y ella es, á
veces, parte de nuestra penitencia.
Si como penitencia se hace,
entonces callo.
E dirigindos'a filla, que preto d'a
cesta estaba, añadeu:
Otilia, coje de ahí un vaso y
dásele al señor.
¿Otilia es el nombre de esta
señorita? preguntou con extrañeza o pelegrino que falaba.
Sí, señor respondeu a misma Otilia. ¿Choca mi nombre acaso al pelegrino?
¿Otilia de...? preguntou de
novo con interés, sin estrevers'a conclui-l-a frase e
erguéndose pra agarra-l-o vaso.
Otilia de Sancti-Petri dijo
sencillamente ésta, inorando á qué podia conducir aquela
especie de curiosidá.
¡Otilia de Sancti-Petri! esclamou e cai de rodillas os pes d'Otilia, as manos cruzadas
diant'o peito e apuada a barba sobr'elas.
Otilia asustous'o pronto, sin saber
tampouco que sinificaba aquelo; mais logo dijo con temblorosa
vos:
Alce del suelo el peregrino, pues
no sé qué causa pueda obligarle á estar á mis piés así.
¡Otilia de Sancti-Petri! volveu
á esclamar, erguendo hácia ela os ollos, mirando-a como se fora
a un santo, caindoll'a fio as bagoas e saloucando.
Alce, repito, del suelo el
peregrino, enjuque sus lágrimas, y diga, si quiere, á qué
conduce esto.
Así me tendrá V., Olitia de
Sancti-Petri, así me tendrá V. á sus pies, miéntras no oiga
de esos labios que está mi nijo perdonado.
Perdonado... ¿y de qué?
¿Quién es ese hijo?
Perdonado del delito en Santiago
cometido, la noche que en un baile abusó de V.
A filla de Sancti-Petri cai
estonces esmorecida n'os brazos d'Adria, que ja se ll'acercára,
pois sua nai quedára feita unha estátua ant'a escena que
pasaba. Figúrens'os leutores e leutoras qué procesion n'andaria
n'o corazon de nai e filla; figurens'a impresion grandísima qu'a
revelacion d'o pelegrino causaria n'elas; figurens'o asombro
d'Adria e de Fara; respeten o silencio elocuente d'o outro
pelegrino, qu'asombrado tamen estaba e escusen-nos á nos, pobres
escritores, d'o que n'acertariamos á describir anque
quixéramos. Pasando por riba, pois, de todo ese conjunto de
impresions fortísimas, diremos sólo que, reposta ja d'as suas
algun tanto Otilia, e vendo os pes arrodillado ainda o pelegrino,
díjolle terceira ves, pro correndoll'igualmente as bagoas.
Alce del suelo el peregrino,
quien quiera que este sea, pues al delincuente de que habla, á
ese delincuente aún ahora mismo para mí desconocido, tiempo há
que mi corazon le perdonó. Harto lo indican tambien mis
lágrimas.
E o pelegrino ergueus'estonces,
sentous'a respeitosa distancia d'a de Sancti-Petri, e mais
tranquilo contestou:
Otilia de Sancti-Petri, gracias;
gracias por mí y por mi hijo.
Seguidamente prosigueu:
Veranio ha muerto; pero, al
morir, me dejó un encargo; hélo aquí:
E sacando unha carteira, sacou
tamen d'ela unha carta que case non podia ler co-as bagoas de
qu'os ollos se ll'arrasaban, e decia:
"Cuando esta carta llegue á
tus manos, padre mio, no maldigas al hijo que hoy la escribe y
entónces ya no existirá. Muero con un secreto, con un delito
grave, cometido en un momento de alucinación y que jamás me he
atrevido á revelarte; pero muero arrepentido, muero con el
remordimiento de ese delito que expio con mi vida, y espero que
Dios me lo perdonará. Perdónamele tú tambien, desde luego,
padre mio; perdona al que en un baile de máscaras, prevalido del
antifaz, abusando del cloroformo, manchó el honor de una familia
distinguida, abusando tambien de Otilia de Sancti-Petri. No me
maldigas, repito, padre mio; ántes ruega por mí al Padre de
toda misericordia. Es tu hijo quien aquí te habla; haz por él
un último sacrificio, ya que tantos otros, bien mal pagados,
hiciste hasta aquí por él. Visita en mi nombre, si te es
posible, el Santo sepulcro del Señor; visita al ménos la
basílica del Santo Apóstol Santiago, y si en la ciudad de este
nombre, en esa ciudad donde sin temor pequé, vieses, por
fortuna, á Otilia de Sancti-Petri, díla, díla, padre mio, que
ella tambien, por su parte me perdone, díla, en fin, que yo,
puesto ya el pié sobre el sepulcro y con lágrimas en los ojos,
espero me perdone y que no abandonará el fruto, si le hubo, de
mi pecado.
VERANIO."
Logo añadeu:
Cumplo exactamente la voluntad de
mi hijo; por eso venimos de Tierra-Santa y vamos á Compostela.
Mas ántes de que partamos, ántes de que á ustedes dejemos,
dija Otilia: ¿tengo nieto ó nieta á quien querer?
Otilia baijou os ollos e o outro
pelegrino, sacando estonces tamen, con pesarosa clama d'a sua
carteira un cinturon e unha sortella, dijo a sua ves a Otilia,
enseñándoll'os.
Conocerá V., acaso, estas dos
prendas, y ellas le dirán...
Otilia volveu á quedar case
esmorecida; sua nai non tanto; ambas reconoceron o punto aquelas
prendas e a segunda, arrojada un algo, preguntou con enfase.
¿Y quién á mi hija asi
denuncia?
No se enoje V., señora. Salvio
de Rebordan jamás denunció, ni denunciará á Otilia. Salvio,
¿le recuerda usted? Salvio de Rebordan es quien estas prendas
sólo las enseña hoy, porque las aprecia y sorprendió un dia en
casa de Inés, adoptiva madre de... ya sabrá V.; Salvio de
Rebordan, que las exigió á Inés y lleva consigo á todas
partes; Salvio, en fin, que, con el Marqués de Tria-Castela, á
quien tiene V. presente, viene cumpliendo, como acaba de oir, la
voluntad de su hijo.
¡Salvio de Rebordan! exclamou
Otilia con dolor, ¡Salvio! ¡Salvio!
¡El Marqués de Tria-Castela!
-exclamou sua nái estupefauta.
Salvio volveu a carteira as suas
prendas, e logo Otilia, dirigindos'o pelegrino qu'o seu lado
estaba, dijoll'entre suspiros y novas bagoas:
Una niña, Sr. Marqués, una
niña fué el fruto engendrado en aquel malhadado baile y
discúlpeme V. si no fuí con ella tan buena madre como debiera.
No la abandoné, sin embargo; algo por ella hice en sus primeros
años: después... después -mirando á Salvio con intención y
ternura-, un caballero la recogió, la llevó consigo á Madrid y
creo que estará bien.
¿En que año la recogió?
En 1862.
¿El nombre del caballero?
Lo ignoro.
¿El de la niña?
Majina, Sr. Marqués.
¿Majina? preguntou o Marqués
con vivo esforzado acento.
Sí. ¿Por qué de esa manera me
lo preguntais?
Porque ese caballero, Otilia, soy
yo, y Majina, á quien mi amigo Salvio me decidió á recoger de
casa de unos labradores del país, donde, al parecer, servía,
muerta ya su adoptiva madre, está hoy educándose por mi cuenta
en un colegio de Madrid.
Y Ermelio añadeu Salvio,
Ermelio, hermano de leche un dia, amante hoy de Majina, y mi
ahijado, en otro colegio igualmente, por la mia.
Logo o Marqués, erguendo os ollos
a'o ceo, exclamou:
¡Gracias, Dios mio, gracias, por
tantas mercedes en un dia, en un instante! ¡Bendita sea, amigo
mio dirigindos'a Salvio, la hora en que subimos la montaña!
E abranguendo estonce-l-o vaso,
tirado ja d'a cesta por Otilia, enche-o n'o pichiño d'a fonte
qu'arreitaba alí e alí mismo o bebe. Adria e Fara mirábans'e
coidaban que soñáran; as de Sancti-Petri estaban como rendidas
de tanta impresion, que nunca jamais pensáran, e Salvio non
cesaba de contemplar á Otilia, bonita, moi bonita ainda, ben
que, coma él, contando alguns abriles mais. A media tarde,
trataban os pelegrinos de retirarse é o anciano dijo as
señoras:
Cumplida no está aún del todo
mi promesa y tenemos que hacer á pié lo que todavía falta. El
sol vá declinando ya y no podremos deternernos más.
Bajaremos juntos y á pié todos
la pendiente contestou a señora de Sancti-Petri, y luégo
dejaremos á Vds., bien que con el disgusto de no poder
acompañarles, pues tenemos ahí abajo nuestras caballerías.
Gracias dijeron ambos.
E juntos baijaron todos a pendente
d'o monte hasta outra fontiña, chamada de Santiago, adornada hai
anos c'unha fachada de canteiría, mandada facer po-l-o Canonego
Sr. D. Pedro Valdés Feijoo; fachada, ond'aparecian gravados dous
arbres, un dragon, tres touros, dous castelos, un escudo e os
disciplos d'o sant'Apostol Atanasio e Teodoro, un d'eles facendo
ó dragon a crus, como lle fijo, disque, cando, enviados ó
Pico-Sacro po-l-a Reina Lupa, iban á catar bois pra leva-l-o
corpo de seu Maestro dende Padron á Compostela; fachada,
ond'ademais se via unha lápeda con inscricion alusiva á todo
esto, e fachada estonces destruida ja completamente, sin restos
haber siquira de lápeda, segun nos informaron. Deron ali as mans
cordialmente os pelegrinos as señoras; ofreceulles a nai
d'Otilia a sua casa en Santiago, non sin adverti-l-os d'a
inorancia en que'o seu home estaba d'o sucedido á filla, e
despedindos'entre sí hasta o outro dia, marcharon todos á
Compostela. Fara, diante á pe, c'os pelegrinos, separandose
d'eles ó entrar n'a vila, e correndo á casa de suas amas; estas
e Adria, un pouco atrás e d'acabalo.
Deijémos ahora que descansen uns e
outras, é mentras, duas palabras mais acerca de Veranio e d'a
reserva que seu pai gardou con Salvio, relativamente o oujeto d'a
promesa ou voto feito.