BVG     Atrás    Índice de Páxinas

A lúa é o sol dos mortos  da película Lúa de Lobos

A carón do muro do cemiteiro de Alende, un ben entretecido muro de cachotes que semellan donceis das hedras, medran xuntos unha cerdeira e un freixo. Se un se para a ver, o freixo ten ensartado o tronco da cerdeira con cinco das súas pólas. Debuxan unha curiosa escena para quen os contempla por primeira vez, coma unha sorte de representación do amor condenado. Escoltei a historia por primeira vez a comezos dos anos oitenta. Quen ma transmitiu xa morreu. Era un bo home, un home honesto e afouto que se chamaba Xan Fernández, pero que todos coñecían polo adeallo de "Friaxes", pois decote andaba amantado, aínda nos días da canícula. De "Friaxes" souben, pois, como as dúas árbores do cemiteiro de Alende non sempre foran árbores. A el tamén lle contaran a historia. Fora un bistío da súa dona, Elvira —estando el rematado de casar—, quen lla contara. E del, do señor Valerio, soubo "Friaxes" como, nos anos postremeiros do século XIX houbera en Alende unha fermosísima moza de dezaseis anos, Suevia, —unha moza de cegadora beleza, a dicir do señor Valerio— a quen os pais obrigaran a casar co enterrador da parroquia, o señor Xonás, corenta anos máis vello ca ela. Suevia tivera que ceder, a pesar de estar namorada dun mozo da súa idade, Santiago, ó que amaba como só se pode amar cando se decide entregar corpo e alma a alguén. Con el mantiña uns amoríos clandestinos e apaixonados, ós que tivo que pór fin cando os seus pais a entregaron ó enterrador —mesmo houbo máis de dous despiadados que fixeron chiste co dobre xogo da frase—. Dicía o señor Valerio que algúns matrimonios son coma a propia historia, unha sucesión de violentas conquistas e derrocamentos. O do señor Xonás e Suevia fora algo así, semellante a un inferno desde o comezo ata o remate, cheo de batallas e de padecementos para a pobre moza, que ía perdendo polo camiño folgos e retallos da noutrora inmaculada beleza. Porque o señor Xonás, ademais de moi vello para ela, era de alma ruín e cativa.      Aínda así, Suevia foi aguantando ata que a súa paciencia chegou ó límite. Adóitase dicir que a paciencia é amarga, pero doces os seus froitos. Na vida de Suevia, sen embargo, non houbo nada doce. Toda a súa vida estaba tinguida da cor dos amargores. E, como queira que é imposible desfacérmonos da imaxe das persoas ás que idealizamos para cubrir o desexo de non nos sentir desamparados, a infeliz casada goreceuse da infausta realidade coa imaxinación. Así, todos os días, pasaba horas e horas refuxiada na imaxe do seu amado e víase a ela mesma acompañada por el nun mundo de fantasía e de soños. Deste xeito, renunciou tamén á vida consciente e real. Xa non lle importaba. Pensou, e autoconvenceuse dunha vez para todas, que todos somos condenados a morte, só nos diferencia o tempo de espera e a cela na que consumimos os nosos días. Polo tanto, e de alí en diante, como reza a severamente romántica sentencia de Novalis que ben lembraba Farria, a vida non sería para ela máis ca unha enfermidade do espírito. E aí foi onde entrou en xogo a lúa. Contoulle o señor Valerio a "Friaxes" que Suevia comezou a ver de xeito nidio e esplendente o rostro de Santiago reflectido na lúa. E de tanto ollalo, chegou á beira mesmo da loucura. Desesperaba por non poder ollalo e aloumiñalo de verdade. Alguén dixo unha vez que todas as fontes de luz se poden comparar co sol en maior ou menor grao, pero o sol non é comparable con nada. Así todas as esperas do mundo se poden comparar á espera dun amor, pero a espera dun amor non é comparable con nada.      Sen sabelo, Santiago tamén estaba enfeitizado pola lúa. Deu en saír só de noite e facer cada vez menos vida polo día. Tampouco era quen de se librar da obstinada imaxe de Suevia na súa cabeza.      Seguiulle contando o señor Valerio a "Friaxes" que o enterrador non lle perdoara a Suevia o desamor e a indiferencia. Pola contra, volvérase máis ruín e dérase á bebida. Nunha das moitas noites que chegou á casa alustrado emprendeuna con ela a coiteladas. Cravoulle cinco veces o coitelo. Ela, en vez de tornar del e defenderse, deixouse ir coma quen se ve liberada do inferno e ten a tres metros as portas do purgatorio. Aquel inocente gran de trigo ficou, xa atrapado para sempre, nas moas do muíño do enterrador.      A Xonás tamén o deixaron ir libre, pois tivo un avogado moi arteiro que invocou aquelo que tan acostumados estamos a ver —e que, polo visto, xa non é de agora— da "arroutada pasaxeira". Si, botou aínda non un ano nun hospital, e volveu tan tranquilo para a súa casa.      Suevia fora enterrada ó outro lado do muro achegado á casa do enterrador. E, ó cabo dun tempo, comezou a medrar a carón da súa tumba unha fermosa cerdeira. Ata aí ninguén imaxinou o que despois ía ocorrer. Unha noite de lúa chea as pólas da cerdeira foron avantando, abriron a fiestra do cuarto do señor Xonás e, con el durmindo a borracheira, comezaron a arrodearlle o pescozo e a apertar ata que o home foi expirando. Ninguén podería idear unha vinganza así. A xente comentaba sin remorsos: —El nada non lle pasou, só foi unha enchenta de cereixas.      Enterrárono a carón da cerdeira. Mais a historia non remataba aínda agora. No lugar onde repousaba o enterrador naceu o freixo. O freixo medrou tamén, e foi ensartando (cinco veces, coma as coiteladas) á cerdeira. A cerdeira (prunus avium), de madeira avermellada, é dura e pesada, pero resiste mal as humidades. Esa foi a explicación que me daría despois un eminente botáníco. O Freixo (fraxinus excelsior), posúe en cambio unha madeira densa e elástica pero —e aí fica a chave— tenaz. Poida que ninguén se explique o que aconteceu naquela recorrente vinganza na que un mata primeiro, logo é morto e volve matar, agora lentamente, coma se non quixese deixar sosegada a alma da outra nin no máis alá. O señor Valerio rematou de Ile contar a "Friaxes" que Santiago, o namorado de Suevia, seguía saíndo coa noitebra e, coa luz do día, pechábase na casa. Seica o frecuentaba unha morte tan aloumiñeira e amistosa —na que non cabía imaxinar ningunha caste de perdición— que rematou por se ir aforcar nas pólas da cerdeira. Para asegurar e non demorar a súa morte tamén se cravou un coitelo no ventre. Co sangue que aquela coitelada fixo verter foi nacendo do chan unha planta, que en Alende chaman herba triste, herbácea da familia das nictaxináceas (Mirabilis Jalapa), de talos ergueitos e nudosos, follas opostas, lanceoladas, e flores encarnadas, que abren ó anoitecer e, ó riscar o día, cerran. Por eso, nas noites de lúa, a herba triste do cemiterio de Alende semella querer tripar polo tronco da cerdeira e, en chegando á altura da primeira póla con que o freixo a ensarta, perde os folgos e comeza a caer. O chegar a luz do día, vai pechando as flores e semella morrer unha vez máis, esbarando polo corpo da cerdeira abaixo, para tentalo de novo na noite seguinte. E así por toda a eternidade, que é o que dura o amor de Santiago herba triste por Suevia cerdeira. E viceversa.            Adelino, o gaiteiro de Sorribas, tiña bo oído para a música, ata que quedou sen el. Despois, mercou un daqueles aparatiños para pór na orella. Funcionaba con pilas das pequenas. Cando algunha conversa non era do seu gusto, apagábao e dicía: "Pro que hai que oír, non ghasto pilas ".      Un día que estaba no almacén, onde vendía desde sacos de cemento e ladrillos ata penso, chegou un cliente que non se caracterizaba por ser moi bo pagador. Adelino estaba a falar con Teodoro, un veciño, e o cliente pediulle un saco de cemento para levar na carreta. Adelino soltoulle, coma quen non quere a cousa: "Tes razón, non pican, fun eu pola maná e non picara nada", Teodoro tratou de dicirlle que o outro non lle estaba a falar de troitas, senón que quería un saco de penso, pero Adelino —volve a burra ó millo— seguía con que non picaban e non picaban, e a ver se ó solpor se poñía mellor o río, que se non non había que facer. E o outro tivo que claudicar e marchar sen o saco de cemento. Cando ficaron sós Adelino e mailo veciño, Teodoro díxolle de novo, berrando, que non lle falaba de pesca, que vira por cemento. E Adelino, tan fresco, soltoulle: "Si, si, ... e despois cóbraslle ti verdá? " Non hai mellor xordo có que non quere oír.      Adelino tamén tiña unha sala de baile, onde comezaron tocando el coa gaita e mailo fillo, Ramón, acompañándoo ó acordeón. Cando remataba a actuación, sentenciaba: "Rematou a sesión por hoxe. Pró sábado que vén, quérovos ver a todos outra vez..., pero se algún non vén que mande o peso".      Cando veu a moda das orquestras, o fillo comezou a contratar as que habían de tocar no baile do sábado. Daquela, Adelino sempre se sentaba e quedaba atento escoitándoas, peritando os sons que saían do palco e orientando o aparatiño da orella para oír mellor. A tardiña na que viñeron "Os Canarios" de Ferrol, algo non lle soaba moi ben para o seu saber de músico tradicional. Foi onde estaba o fillo e preguntoulle: Moncho, quen son estes, ho? E Moncho contestoulle: "Son os Canarios, papá". Quedou Adelino dándolle a cabeza e, por fin, espetou: "Canarios serán, pero no medio debe de haber alghún ghorrión". Ai si, ho Suso de Toro      (ler de carreiriña)      —E esto e estoutro e tal que sei eu e tumba que dálle e tamparrantán e el acó non veu e eu aló non fun e mira que chove e non tal non tal e funga refunga e deixa que xa e lámparos podres e titirití e coida que logo e lisca de aí e ti telo telo e seino eu que si e o mesmo me val e ¿queres saír? e seita dixeron e ti halo saber e que che hei dicir...      —Ai si, ho...      —Vaia, carallo, siempre me dices lo mismo: ¡Qué porquería de tiempo...!      —Pagha un viño, loubán      —Ba, ha, ba... ninguén que vai pra ningures       —Cala, fociñudo...      —Cala ti, paxaro de Ghimarei...            —Cando queiras heiche ensinar como a lúa namora ós lobos que oubean na serra, e como a curuxa prepara a gorxa para botar o berro da morte, e como, en chegando ó muíño do Foxo Vello, se vas de noitiña, os morcegos fan cruces no aire e... e cando sae a Loureiriña do Castro para ir ó rio, toda vestida cun traxe de néboa... e...      —si, avó, si, tranquiliño... xa me contarás eso todo e moitas cousas máis...      —si

© 2006 Biblioteca Virtual Galega