ESCENA
1.ª
Tío Mingos.Carmela.Chufón.Manuel.Coros Gallegos.
|
T.
Mingos |
Pasade
adentro. (Dejando Ia capa en Ia baranda). |
Varios |
Viva o tío Mingos, viva o noso ramista. ¡Vivaa! |
T. Mingos |
Gracias rapaces, gracias. Carmela, trailles un goto de viño. |
Uno del Coro Co seu permiso
vámoslle votar unha cántiga |
T. Mingos |
Como queirades. |
Coro |
Pro ano que ven hay festa,
o amor brinca d' alegria.
Viva quen colleu o
ramo
que viva o novo ramista.
Que viva o novo ramista
qu' é persona xenerosa,
ha de facer unha
festa
como non ha d' haber outra. |
|
[p. 36]
T. Mingos
|
Moitas gracias, agora votade un vaso. Vainos sirvindo Carmela. (A
Carmela, que acaba de llegar con un jarro de vino). |
Carmela |
Calquera de vosoutros faría millor ramista qu' él, debía
estar tolo cando colleu o ramo. Veremos como ll' axudades porque
xa vedes como está. |
Varios |
Xa ll' axudaremos. ¡Viva o tío Mingos! |
Chufón |
(A Manuel) Ésta debe de ser a criada. |
Manuel |
E mais tampouco é fea. |
Chufón |
¡Doille o ollo! Paréceme
que xa he buscado mi novia.
|
Carmela |
(Llega con el vaso a Manuel y le ofrece). Vosté tomará
tamén un gotiño. |
Chufón |
(Cogiendo el vaso que le ofrece a Manuel) Moitas gracias,
preciosa. (Bebe). |
Carmela |
Que lle aporveite. (Riendo Ia ocurrencia). Tome vosté. (A
Manuel). |
Manuel |
Moitas gracias, non m' aproba d' estora. Non é por despreciar. |
Carmela |
Sintô moito. |
Coro |
Vamos rapaces votal-á última. |
T. Mingos |
Non: agora é millor que vos vayades indo, porque estou algo
canso. |
Coro |
Ímonos logo agora, que xa
volveremos á tarde. ¡Viva o tío Mingos! (Van desfilando
todos. Carmela deja el vaso en Ia mesa).
|
T. Mingos |
Gracias rapaces, gracias, non vos manquedes ó baixar. |
ESCENA 2.ª
Tío Mingos.
|
T.
Mingos |
¡Dios
vaya co-eles! Estaba deseando quedar solo. (Se sienta).
Xa vexo que non teño a cabeza pra barullos. Empeñáronse en
que collera o ramo pro ano que vén, e tiven medo a negarme
porque entroques non me castigara o santo dándome outro mal.
Namentras cantaron sintin a alma leda; |
[p. 37]
|
pero agora vólvenseme acordar as trapisondas que hoxe me
pasaron. ¡Miren qu' é moito conto que Don Camilo veña á miña
casa a metérseme co-a criada! ¡Na miña vida outra tal vin! ¿Daráme
os mil pesos pol-a Lamela? O que m' importa é que traya as mil
pesetas de siñal. Pero ¿qué contos traguerán él e
Carmela?... ¡Parece que a ela lle gustaba que a apalpase! Y-él
parés que se aporveitaba. ¿Quererá engañala? Pol-o d' agora,
mentras eu viva, non se bulra d' ela. (Se levanta). Do
pirmeiro mocazo esmagáballe a cabeza. (Blandiendo el cayado
en el aire). |
ESCENA 3.ª
Sabela.Tío Mingos.
|
Sabela |
¿Qué
deño estás espantando? |
T. Mingos |
Non espanto nada; pero espantarei. Non vou deixar cabeza sana n'
esta casa. (Blandiendo el palo) ¿Ti sabes s' estou
desperto? (Después de acercarse a Sabela, que le mira
asustada, se vuelve todo fatigado y se sienta en el banco como
desmayado). |
Sabela |
¡Asús, Dios mío! Este home toleou. (Acercándose y
corriendo a Ia puerta, grita). ¡Carmeliñaa! ¡Ou María
Antona! Naide responde, y-él co sentido perdido... Mingos,
Minguiños. (Sacudiéndole) Nada... Debeu darlle un
esvaído. ¡Y-eu aquí sola co-él! Hastra non teño auga pra
esbarrufarlla pol-a cara. (Corre a Ia alacena). Pro esta
botella está chea de augardente e... (Hace que coge un
papado y después de quitarle el sombrero, se lo salpica por Ia
cara, con el ruido consiguiente). |
T. Mingos |
¡Ti que fas muller! ¡Era o que me faltaba, que agora viñeras
a xeringarme ti tamén! (Separándose). |
Sabela |
Gracias a Dios ¡Vaya un medo que me deches! Estas moi endebre e
non sei si volverás atrás con ir a misa. |
T. Mingos |
Non é eso muller...
|
[p. 38]
|
|
Sabela |
Vas a tomar un gotiño a ver si te animas. (Llena un vaso de
vino). |
T. Mingos |
Que non é eso muller: déixame falar... |
Sabela |
Toma, anque sea un pouco. |
T. Mingos |
¡Puñesflas! que non é eso... |
Sabela |
É debridá; pero inda hay dulces na lacena (Va por una
bandeja con ellos y se los ofrece). Tes que tomar algún
y-este vasiño. |
T. Mingos |
Ben: tomareino. (Con resignación). Xa sei que non hay
remedio cando te empeñas. Pro dempois que o tome ¿hasme deixar
falar? |
Sabela |
Si hom, si. Pero bebe o viño. |
T. Mingos |
O vaso non-o arremato. |
Sabela |
O que deixes ti bebô eu. (El tío Mingos bebe medio vaso
dándole a Sabela el otro medio que también lo bebe). Agora
toma este dulce. (Se lo da). |
T. Mingos |
Pois toma tí tamen outro. (Se lo da ya con cara más
animada). |
Sabela |
Tomarei. (Le toma el dulce y se sienta a su lado). |
T. Mingos |
Pares qu' os dulces tiran pol-o trago. Beberemos outro vaso. (Llena
uno y se le ofrece a Ia mujer que bebe Ia mitad, y el resto el tío
Mingos). |
Sabela |
Vaya logo (Bebe). Xa fai tempo que non estivemos así;
toma. (Le da el vaso). |
T. Mingos |
Daca logo. (Bebe). ¡Ejee! Este viño parés que quenta o
peito. |
Sabela |
A min paréceme que xa me fai esvareamento. (Le echa un brazo
por Ia espalda al tío Mingos, como medio chispa). |
T. Mingos |
Pois o viño e bô. |
Sabela |
Cala hom, que inda me deu mais sede. (Coge la botella y se la
aplica a Ia boca empinándola poco a poco). |
T. Mingos |
¿Seica che sabe? Pois si che ha de facer mal a tí (le saca
Ia botella) mais vale que mo faga a min. (y empina a su
vez) ¿Sabes canto me da Don Camilo pol-a Lamela? |
Sabela |
¿E canto? |
T. Mingos |
De boas a primeiras ofreceume vinte mil reas, pro dempois entrou
Carmela, deulle unhas copas, e non sei o que falaron que a pouco
tempo díxo- |
[p. 39]
|
me que hasta dous mil pesos me daría pol-a Lamela. |
Sabela |
¡Avomaría! ¿Estaría algo peneque? |
T. Mingos |
Eu non-o sei; pro andívoa apalpando e facéndolle cóxegas, y-eu
non sei que confianzas son esas que ten con ela. |
Sabela |
¡De burro en baixo non hay millor besta! ¿Qué confianzas ha
de ter? Cando baixou díxome que quedaba o trato feito; e hastra
me parece, que falaba asentado. |
T. Mingos |
Agora poucas han de ser as malas fadas. Díxome qu' esta tarde
me traguerá catro mil reás de siñal, e como mos traiga mañá
mesmo llos levo os de Souto, que son os que lle debo. |
Sabela |
Non debe subir a tanto. (Con aire de achispada). |
T. Mingos |
Non ten volta. Cen pesos que me faltaban pra pagar a redención
da renta e dempois setenta e cinco que costou a vaca teixa... |
Sabela |
Non foron mais que setenta. |
T. Mingos |
Sempre fuche unha turreona. Foron setenta e cinco. (Incomodado). |
Sabela |
Vexo que non estás pra facer contar, ja, ja, ja. ¿De qué
color é este fío? (Separando Ias manos como teniendo un
hilo). |
T. Mingos |
Ti si que estás que xa non podes facel-a conta pol-os dedos.
Pero papeles cantan, e o que teño que dar son catro mil reás,
carto arriba carto abaixo. Vouche a ler a escritura, que a teño
pechada na arqueta. (Se levanta inseguro). |
Sabela |
Pois vou contigo a coller o meu rosario da misión que gardache
alí. |
T. Mingos |
Anda logo diante. |
Sabela |
Anda tí primeiro. Non quero que te rías de min. |
(Antes de salir de escena se paran, se
miran, echan una carcajada se agarran y salen). |
ESCENA 4.ª
María Antona.
|
M.ª
Antona |
(Entra
con un manojo de rosas). Naide. ¿Onde irán? Y-o do Peto
agardando. Voulle a poñer estas rosas a Virxe (Coloca Ia
mitad en un vaso sobre el armario) Estas mandoumas traguer
Carmela e voullas levar: debe d' estar no cuarto. (Se dirige
a la puerta de Ia izquierda, parándose en medio de Ia escena).
¡Cómo se vai poñer o do Peto en canto sepa que non son
Carmela! ja, ja, ja. Pero eu vou seguir a broma... Quen sabe (Se
pone triste). Si hoxe non me di nada Antón... (Vuelve a
poner cara de picardía). Volvo tolo a esoutro. Con eso non
perdo ningunha comenencia... (fijándose en Ia mesa). Pro
deixaron todo esto aventestate. Pra que veña o gato e... (Coge
un dulce y lo come). Xa que arden os cangos quentémonos a
eles (Bebe por Ia botella de espalda a Ia puerta de Ia
escalera. AI empezar a beber entra don Camilo). |
ESCENA 5.ª
María Antona.Don Camilo.
|
D.
Camilo |
(Ap.)
Agora non te m' escapas. (Caminando hacia ella de puntillas). |
M.ª
Antona |
Agoniou.
(Sacudiendo Ia botella) Y-é bô: lástima do pouco. (Mete
un dulce entero en Ia boca) |
D.
Camilo |
Agora
atrapeite. (Cogiéndola por detrás. Ella se desprende de Don
Camilo dándole con Ias flores en la cara y sorteando Ias
vueltas alrededor de la mesa, hasta presentarse ella de frente
al público con Ia boca llena y los carrillos inflados por el
dulce). |
ESCENA 6.ª
Dichos.Antón.
|
Antón |
Está
moi ben, D. Camilo. Xa que nou escarmentou... (Alza Ia
aguijada y amenaza con ella a D. Camilo. María Antona se
interpone y se abraza a Antón, con Ia boca aun llena y comiendo
el dulce sin poder hablar hasta
que huye D. Camilo). ¡Aparta! (Todo furioso tratando de
deshacerse de María Antona. Sale D. Camilo). |
ESCENA 7.ª
Antón.María Antona.
|
M.ª
Antona |
¡Coidei
qu' esganaba! (Después de tragar el dulce). |
Antón |
Si ti non eres, mato aquí mesmo. |
M.ª Antona |
¡Non berres, condanado! Por pouco non te comprometes. Él é o
Xuez. |
Antón |
¡Qué Xuez nin que centellas! á muller qu' eu quero non lle
toca naide. |
M.ª Antona |
(Ap.) ¡Ó cabo reventou! (Alto) Pro ti nunca me
dixeche que me querías. (Como ruborosa). |
Antón |
¡Pois mira que probas d' eso xa che teño dado algunhas! Teño
moitas ganas de que falemos d' eso. ¿Queres sentarte un pouco
ó meu lado? |
M.ª Antona |
¡N' este banco non! (Mirando recelosa a Ia puerta) Aó
míllor si nos ven... |
Antón |
Anque nos vexan. Pra eso poste ti n' aquela veira y-eu n' ésta. |
M.ª Antona |
É ò mesmo. (Con picardía) A non ser que me deas
palabra de non achegarte a min. |
Antón |
Non teñas medo. O qu'eu quero non é mais que falar contigo. |
M.ª Antona |
Ben logo. (Se sientan en los extremos del banco y ella del
lado de Ia escalera ). |
Antón |
Antes de nada quero que me digas ¿qué facías aquí co do
Peto? |
M.ª Antona |
Tomoume por Carmela e como ela non-o quer... |
Antón |
Tratabas d' engañalo ti.
|
[p. 42]
|
|
M.ª Antona |
Non seas celoso. (Se acerca un poco a Antón). Como
ti nunca me dixeras nada, non sabía de certo si me querías. |
Antón |
N' eso mintes. Pro éI é rico y-eu non teño outros bés qu' as
miñas maus. |
M.ª Antona |
¿Y-eu que teño? (Se acerca un poco más). |
Antón |
Us ollos que valen un mundo. (Antón permanece siempre fijo
en el mismo sitio). |
M.ª Antona |
¿De verdá? (Mirándole). ¿Non che gusto mais que pol-os
ollos? (Se acerca poniéndose a su lado y coloca Ia mano
displicentemente sobre Ia mesa, casi delante de Antón). |
Antón |
E tamén por ese corpo tan xeitoso que Dios che deu (Le coge
Ia mano). |
M.ª Antona |
Non sei si me mintes. |
Antón |
Qu' hei de mentir, si estou tolo por ti. (Le pasa Ia otra
mano sobre el hombro). ¿Queres darme un bico? (Con
pasión). |
M.ª Antona |
¿Tamén tí? Inda é cedo pra tocar a vísporas. (Separa Ia
cabeza resistiéndose a ser besada y coge el manojo de rosas que
tiene al alcance en Ia mesa). |
ESCENA 8.ª
Dichos.Sabela.
|
Sabela |
¡Qu'
estou vendo! ¿Estarei achispada? (Desde Ia puerta y andando
hacia ellos). Agora atrapeite. (Se levantan precipitadamente
Antón y María Antona y al huir le da con las rosas en Ia cara
y tropieza con ella, haciéndola caer. María Antona huye por la
escalera y Antón va a levantar a Sabela, pero como siente venir
al Tío Mingos huye escondiéndose detrás del arca). |
ESCENA 9.ª
Sabela.Antón.Tío Mingos.
|
T. Mingos |
¿Mancáchete? (Corriendo hacia Sabela y ayudándola a
levantarse). Eu ben-o decía. Era visto que che había de
facer mal o viño.
|
[p. 43]
|
|
Sabela |
(Después de sentarse fatigosamente en el banco). ¡O
demo, Mingos, o demo! Esa María Antona hamas de pagar. ¿Vel-a
mosca morta?.. |
T. Mingos |
¡Vaites, qu' inda a pillache de veras! |
Sabela |
¿Qué a pillei? ¡Inda non sabes ben como a pillei! |
T. Mingos |
Excusas de xuralo, que xa o estou vendo. |
Sabela |
Pilleina con Antón. |
T. Mingos |
¡Púxote boa! (Coge Ia botella, Ia mira al transparente y Ia
sacude). |
Sabela |
Mira si me fixo sangre. |
T. Mingos |
(Que está sacudiendo Ia botella). ¡Nin pinga! |
Sabela |
Pois doime a cara que rabea. |
T. Mingos |
¿Pro ti pra que volviches ó viño? Anda, déitate un pouco n'
esa cama e durme, que logo che pasará. (Levantáadola). |
Sabela |
Inda me manquei ben n'esta coxa. Deitareime logo un pouco, pro
ésta non lla paso, non e non. |
T. Mingos |
Anda muller anda ¡Dios te fade ben! (La lleva cojeando). |
Antón |
Foi sorte que non me virán. (Va a salir). ¿Quén
subirá? (Vuelve a esconderse). |
ESCENA 10.
Antón.Carmela.Ramón.
|
Carmela |
Aquí
tampouco está, pero ha de estar por ahí adentro. |
Ramón |
¡Canto temos rebrincado n' este carto cando salíamos da escola!
¿Acórdaste? |
Carmela |
Como si fora onte. |
Ramón |
Cantas veces m'escondin detrás d' aquela hucha. Vou vel-o
sitio. |
Carmela |
Dempois o verás, séntate e falemos mentras non ven teu pai a
falar co padriño. (Lo coge y lo hace sentar a su lado). |
Antón |
(Ap.) Respiro. Vaya unhá curiosida. |
Carmela |
¿En qué cabilas?
|
[p. 44]
|
|
Ramón |
En que ò qu' está de Dios ás maus ha de vir. Mentras estiven
no estudio, cantas rapazas mirei e cantas me miraron. |
Carmela |
¿Inda ó dis? |
Ramón |
Pois apesar d' eso nunca meu olvidei de tí. |
Carmela |
¡Mintireiro! Os homes gabádesvos por vanidá, de que vos miran
as mulleres y-as veces é por rirse de vosoutros. |
Ramón |
Algunhas veces poderá ser así; pero en todas partes as mulleres
que son listas miran prós homes que lles gustan, por si
prenden, e inda acaso con mais arte e menos disimulo que
nosoutros, e fan ben. |
Carmela |
¿Cómo que fan ben? |
Ramón |
Porque cando non son tan guapas como tí, teñen qu' afiar as uñas
e armar ben a trapela pra cazar novio. Cando son com' a tí
abóndalles o imán dos ollos pr' atraguelos, de xeito que
queden namorados e presos pra sempre. |
Carmela |
Eres un mintireiro. |
Ramón |
Si así non fora non viña a casarme contigo. (Le echa un
brazo por Ia espalda). |
Antón |
(Como sigan así logo poderei salir sin que me vexan). |
Carmela |
Pois namentras tí faltache non me saliche do pensamento, nin
vin ollos que se me cravasen na alma como os teus, nin fala tan
meiga como a tua, que sin oirte cantoume sempre nos oídos. |
Ramón |
¡Mintireira! |
Carmela |
Non serei tanto cando te deixo estar así. |
Ramón |
¡Vas a ser miña muller! |
Carmela |
Pero mentras e non, solo porque te quero deixote que m' abraces,
inda conocendo que non debe facelo. |
Ramón |
Ben, muller, si estás contragusto... |
Carmela |
Non t' anoxes, pois ben sabes qu' eres alma da miña vida. (Le
echa ella el brazo por el cuello). |
Antón |
¡Xa escampa! Non agoanto mais. (Sale en Ia punta de Ios pies
y le cae la aguijada antes de llegar a Ia puerta). |
Carmela |
¿Qué fas ahí?
|
[p. 45]
|
|
Antón |
Tróuxenlle aquelas frores á Virxe y-entrei caladiñamente pra
non estorbalos. |
Carmela |
¡Qué vergonza! (A Ramón). |
Ramón |
Anda, anda. Busca a meu pai e dille que veña aquí logo. |
Antón |
(Ap.) Agora si qu' é ela. (Alto) Eu teño que
facer, mandareille un recado por calquera, da sua parte. |
Carmela |
Vai tí mesmo e traino contigo. |
ESCENA 11.
Dichos.María Antona.
|
M.ª
Antona |
(Entra
toda apurada diciendo a media voz). Ahí están os do Peto. |
Carmela |
(Toda impaciente.) Ten conta d' eles abaixo. |
Antón |
Ela non: eu estarei co-eles. |
Carmela |
(Con extrañeza). ¿Qué é ò que dis? Ti vas onde che
mandei. |
Ramón |
Ten razón Antón: non está ben que unha muller s' encargue d'
entretelos. |
Carmela |
(A María Antona). Pois entón vai tí correndo en busca
de D. Camilo e dille que corre prèsa que veña. Millor é que o
trayas contigo. (Toda apurada). |
M.ª Antona |
(Ap. a Carmela). ¿Y-eres ti quen me manda xunto D.
Camilo? Eu non podo deixar a cuciña qu' hay moito que facer. (Se
marcha incomodada). |
Antón |
Pois eu non te deixo sola co-eles (Se va detrás de María
Antona). |
Ramón |
Entón tamén eu vou buscar a mi padre. (Trata de irse). |
Carmela |
Non: tí non sales d' aquí hastra qu' él veña (Cogiéndole
y deteniéndole). |
Ramón |
Quedareime logo. Será mellor que baixes tí e lles digas que suban.
Non está ben que os fagades agardar embaixo. Tí daslles aquí
conversación: mentras tanto Antón busca a teus padriños pra
que |
[p. 46]
|
veñan a falar co-eles, e eu quero escoitar o que din escondido
tras d' esa arca. |
Carmela |
Ay, logo, ben. Vou chamalos. Vai ser unha risa. (Sale). |