BVG     Atrás    Índice de Páxinas

Unha mañá de Xuño do mil novecentos sesenta e oito un iate chegaba a Santamariña cun só pasaxeiro. Era un inglés que non tiña outra intención máis ca de comer na fonda que viña anotada na Guía dos Trotamundos, que mercara un día de lecer por Londres. A fonda, dunha pranta en alto, pisaba as marxes da estrada. No frontal da súa enorme terraza encalada, que caía sobor dos dous kilómetros de praia, tiña pintado o nome con letras en bermello: A Soleira. Fora doado atopala e diante da súa estraneza tamén o entenderan á primeira a pesar de non falar nada de galego nin de castelán. Nin sequera falaba malamente o portugués. Os donos da fonda tampouco falaban inglés, mais levárano ás présas por unhas amplas escaleiras de pedra situadas na trastenda. Despois fixérano atravesa-la cociña entoldada pola morneza dos vapores da auga quente saídos do depósito da Bilbaína e polo marmurio dos fervores que deixaban oír os tellos ladeados. De súpeto atopouse na terraza. O reverbero do sol na praia danou a visión do inglés, que revirou a cara con aceno de dor mentres as bágoas lle anegaban a ollada.      A brisa abaneaba con calma os manteis das seis mesas de catro servizos e aireaba as pescadas frescas, que alguén acababa de levar nunha bandexa de porcelana e pousar nunha mesa grande tapada cun hule de frores esvaídas. A terraza era tal e como se describía na guía de trotamundos que levaba no peto traseiro dos jeans. O piso de cemento mal espallado e a leña estibada en perfecto orde ata o teito de pranchas de uralita remataba coa identificación. Jim observou o entorno animoso. Con ledicia decatouse que mentres comía podería ver o iate ancorado e a súa lancha neumática varada na orela. Antes de que comezase a esforzarse por facerse entender xa lle estaban a dicir que non había problema para comer. Con todo, Jim tratou de deletrea-lo inglés axudado pola mímica para saber si debía reservar mesa ou non. O señor que o levara ás carreiras pola escaleira da trastenda e pola cociña ata tropezar co lóstrego solar contestou cunha celeridade estresante antes deste acabar, que tampouco había problema. Alí non era necesario reservar. Daquela sería cando Jim se dispuxera a pasear polo interior da vila, subiría pola colina de area e chegaría ata a reunión de gatos, galiñas e demáis membros da familia Xelmires, quenes o estaban a axexar a través dunha inmensa fumarea.      A casa da avóa pousaba no cume dunha inmensa duna por riba das casas da estrada e alonxada do petouto onde se asentaba a vila primeiriza. Vista dende o iate semellaba coma si fose un cactus, que fructificara pola forza do vento que sopraba dende o oasis imaxinario, que podería haber uns cantos metros á dereita. O caso era que Santamariña medrara ó ritmo das dunas móviles, que convertíran o illote nunha minúscula península. Perante séculos os vendavais varrerían incansables os areais do Oeste e transportarían moreas de area ata o interior da desembocadura do río Ceso. Os ventos do nordeste farían o mesmo coa praia de Santamariña arrostrándoa deica o océano polos corredores do istmo. As rochas axudarían a frear o trasvase e talvez unha tempada de calma faría posible que as dunas criaran monte. En definitiva, cando as dunas se volveron mouras os pescos deixaron a orela do mar e parcelárona. A familia Xelmires sería a primeira en confiar os basamentos dun fogar á inconsistencia dunar. Quizá por iso de se-la primeira acertara co lugar máis sólido para a cimentación. Isto non é froito do retoricismo máxico.      A pura realidade é que houbo un tempo no que a escasos metros da casa da avóa, da mañá á noite, abríanse grandes buratos no chan debido o corremento da area, que seguía en activo. A pesar de todo, os pescos de Santamariña seguíran o exemplo dos Xelmires e non dubidaran en construir seguindo a liña, que circundaba as covas abertas no chan areoso e que eles evitaran con arcana exactitude. Na época na que Jimmy caera pola vila o roeiro da avóa xa se chamaba Covagrande e tiña beirarúas de cemento mal disposto e alguns arraians con azaleas. Sen embargo, a rúa seguía sendo do mesmo material ca praia, anque dunha cor terrosa a forza das augas residuais, anacos de tella escachada e restos de comida, que se lle tiraba ós gatos.           A familia Xelmires ó completo estaba na rúa, dispostos ó redor dunhas brasas que seguían botando demasiado fume. Jimmy parou uns metros antes de chegar á reunión. O entusiasmo dun par de gatos, que competían por unha espiña, precipitáraos sobor dos seus tenis de loneta azul. Ningún membro da familia pedíra disculpas, anque a espiña fora chimpada por un deles. Entretanto, as sardiñas en filas de seis pezas chamuscábanse enriba da grella. Xenerosa dáballe voltas cos dedos e no momento xusto ía sacando unha a unha para a rebanda de pan relamido e case sen miolo cos fillos agarraban nas mans. Eles comían moito máis axiña que o tempo destinado para que o lume fixera o seu traballo. Por outra parte, a sardiña asada mollaba o pan coa graxa e coa escuridade das brasa convertendo o anaco de molete nun suculento manxar de pobre.      Jim sorríu e moveu a cabeza con xeito de saúdo inglés mentres continuaba a subida a grandes alancadas. Con todo, ós poucos minutos volvía baixar e pasaba por diante da casa dos Xelmires. Foi daquela cando o avó, espilido polos cóbados da muller, lle ofrecera formar parte da reunión cun aceno do seu brazo, que calquera podía entender como un ¡Ven o ven!. El rexeitou a invitación coas mans, pero o mesmo tempo axexaba aquilo que se estaba a asar na grella e trataba de explicar o ben que lle ulía. Ó intre, Xenerosa collía un anaco de pan, pousaba unha sardiña enriba del e dáballa ó inglés, quen non puido rexeita-la oferta. Jimmy quedou mirando para o anaco de pan sen saber moi ben cómo facer. Ben, a familia Xelmires era moi sociable e de seguida lle indicou, cada un na súa vez, o que debía facer; cómo debía chimpa-las escamas e a pel cun movemento preciso dos dedos, engadíndo que si era posible debía tentar dar na diana. Neste caso a diana era a cabeza dos gatos, que se achegaban á lumarea. Tiñan unha especie de campeonato. Non teño por qué dicirllo pois xa o imaxinarán vostedes, pero á segunda sardiña ó inglés xa non había nada que aprenderlle. Xenerosa tivo que entrar na cociña na procura doutra cesta de pan. Craro que rosmou moito porque as sardiñas era un agano do mar e o pan un ben escaso que había que mercar. Ese sí que non llo daban como sucedía coas sardiñas chegado o verán.      Tal era así, que naquela casa había tódolos días a mesma comida. Si un día as sardiñas eran fritas e escabechadas outro ían en cachelada e outro guisadas. Para máis adiante quedaban as degustadas en salmoira. A miña nai estaba farta e pechábase na alcoba á hora de comer maldicindo o verán. Pola noite pensaba cear ovos estrelados. Xa comprobara no galiñeiro a posta e mentres acariñaba as pálpebras cun ovo recén saído sentíase ceibada. Os seus irmáns maiores non facían ascos da incesante repetición e o pequeno era demasiado pequeno para armar unha revolta. Ela era a única que se queixaba. Cando Uxía e Beatriz, as irmáns maiores, emigraran para Londres pensou que aquilo melloraría. Sen embargo, decatábase que todo seguía igual. Aínda eran moitos. Manuel traballaba como aprendiz de mecánico, pero vivía na casa. Amparo agardaba o retorno das irmás para poder ir con elas, pero estaba Gloria, un ano maior ca ela e tres maior que Xaquín. Quedaban cinco bocas que manter ademáis dos pais e a súa coxeira estaba dando moitos gastos extras á familia. Miña nai sentíase culpable e antes de dicir que lle daban noxo as sardiñas argallaba unha dor de tripa para que a avóa Xenerosa non tivera remorsos. A pobre non podía dispoñer doutra maneira. Polo tanto, pechábase na alcoba de tres literas e estiraba a perna atenezada de ferros enriba da cama agardando o vaso de leite quente, que a nai subiría para calma-lo frío da barriga.      Aquel mediodía, entretanto Jim comía as sardiñas, Manuela pasaba o tempo ollando o zapato ortopédico e as tiras metálicas que suxeitaban o seu nocello de nove anos. Mentres o observaba trataba de convencerse de que a súa perna esquerda acabaría alcanzando á outra. Fixérase a idea de que só estaba un pouco preguiceira e que medraba con máis lentitude. Tiña unha fe cega nos adiantos da Medicina e no tempo. O tempo era un misterio. Tirada na cama repetía as frases inconexas que lle escoitara a un menciñeiro ó que Xenerosa a levara: "O pasado xa pasou. O tempo cura tódolos males. O futuro aínda esta por vir. O tempo arranxa tódalas desfeitas". Palabras dun ser que coidaba ter un don outorgado por Deus en exclusividade. Con todo, na práctica seguía as instruccións do médico de Santiago. Ela facía un cóctel cuios ingredientes eran a psicoloxía e a anatomía para fortalecer a súa autoestima. Estaba tan convencida que coido que aquela vontade e empeño foron engadindo á perna os centímetros esquecidos no seu nacemento. Pasados os anos ninguén pensaría que aquel andar tan peculiar se debía a unha tara senón a súa presunción. Peculiaridade adquirida polo incasable disimulo ensaiado a través dos anos con teimuda frustración. Nunca deixaría de coxear.      A forte gargallada de Xenerosa, mentres entraba e saía da cociña coa cesta de pan, meteuse polas xuntas da madeira do teito e tirou da atención de Manuela nun primeiro momento. Ó cabo duns segundos os berros do pai e dos irmáns, que se desfacían cos intentos de facerse entender polo inglés, rubiron polas escaleiras e moveron definitivamente a curiosidade da rapaza. Ésta baixou as estreitas escalieras de madeira apoiando as palmas das mans a ambos lados da parede. O zunido metálico do seu descenso foi meténdose no fondo da ledicia da entrada. Ninguén lle fixo caso a pesar de que todos escoitaran os seus pasos. Só Jim quedou abraiado coa súa presenza inesperada. Ollouna na entrada coas mans apoiadas no canto da porta, mentres lle esvaraba a graxa da sardiña ata a manga da camisa. Manuela levaba a melena rubia de esparto recollida en dúas ristras, que baixaban dende a perreira abovedada coma columnas xónicas polo antepeito do vestido estampado. O sol neutralizaba a cor verde aceituna do seu iris e provocaba destelos no aceiro que envolvía a súa perna esquerda. Nese intre, Amparo acaparaba a atención do inglés ó indicarlle que a graxa lle estaba chegando á camisa remangada por debaixo do cóbado. Jim sobresaltouse e pronunciou un zunido ridículo e cómico, pero aínda así indescriptible incluso para un británico.      Nese momento, Manuela douse présa a sentar nunha banqueta baldeira sin deixar de mirar para o inglés, quen enfundaba as súas longas pernas nun pantalón de algodón claro, a camisa por dentro del e un cinturón de corda azul aguantando dun corpo demasiado fraco. Manuela virou a cabeza cara o mar. Un iate desarbolado descansaba na ría. Volveu a vista cara Jim. Si, estaba demasiado fraco e pola maneira como comía podíase dicir que pasara fame no mar. Ninguén sabe si foi polo apuro co que tragaba as sardiñas ou polo moito que as loubou con acenos frenéticos e reverencias antes de marchar, que a Manuela caeulle mal dende o primeiro momento.

© 2006 Biblioteca Virtual Galega