BVG     Atrás    Índice de Páxinas

[p. 115] Ao poeta gallego, meu bon amigo D. José Pérez Ballesteros. Initium sapientie timor Domini.                          I    Fixándose n'os dous nomes qu'estos versos encabezan, hay que sacarllel-o pucho pol-a sua valedencia; porque estudeante e católeco son dos nomes, qu'abofellas cada un de por sí vale unha conta ben compreta; pero cando en calquer xoven os dous á xuntarse chegan, facéndose dino d'eles, entón ¡nunca Dios me dera! o rapaz que ten tal sorte, vale mais ouro que pesa; [p. 116] porque n'a y-alm' atesoura as virtudes qu'encadean as felicidás d'o ceo co-as maravilas d'a terra.                          II    Hay sempre entr' os estudeantes algús que tan solo levan o nome como un pegote, porque non miran apenas os libros, nin pol-o forro, y-algús nin siquiera os mercan; pero, en troques, cando falan teñen o deño n'a lengua, e non respetan â xente nin á Dios mesmo respetan.    A éstos, n' os poucos días que lles roxe a faltriqueira, cando os queirades buscar, tede como cousa certa que han d' estar n' algun café, ô rededor d'unha mesa, n' o recanto mais escuro por mor de que non-os vexan, qu' anque non fan mal ningun, [p. 117] algún fan cando recean; e verédelos alí, xoga que te xoguetea, bebendo composiciós qu' hastra os fídagos lles queiman.    N-éses días fuman puro o botan moito por ela; mais dempoixas qued' o vicio, e como non hay cadelas, acoden âs raspas propias e cando cadra âs alleas.    Estos non sabrán d' os libros de texto nin unha letra, pero saben tirar lonxe, co-a mau ou co-a fonda, pedras; e como sempre se reven n' aquelo que ven qu' apedran, andan partindo faroles, ou tirándoas âs vidreiras, ou apuntand' us ôs outros, ou mancand' ôs cás con elas; porqu' á veces a iñorancia afilla a maldá perversa.    Con esta crás d' estudeantes estes versiños non rezan, qu' anque a matrícola pagan, son estudeantes de pega; [p. 118] pois por mais que seus pais Iles estaliquen as orellas, teñen pr' aprobar os cursos que pôr grandes enfruencias, porque en vez d'estudear, ruan ô xogo d' a pita cega, n'o qué, por ser mal guiados e por non tirar co-a venda, en vez de batir n'os libros, sempr' andan tenta que tenta, e baten en todo, menos n' o que lles ten comenencia.    Dempoixas que son meirandes, cando acaban a carreira, choran o tempo pasado en folgar y-en lêr novelas; pero anqu' estonces conocen qu' andiveron sempre âs cegas, tan âs cegas, que s'atopan sin estrucéon nin creencias, non recean en meterse en calquera cuesteon séria, porqu' a falta d'o saber cóbrena con moita verba.    De relixión, estes tales teñen a y-alma valeira; porque todo aquel que ten [p. 119] conocementos á medias, e que pasou a sua vida en vicios y-en rebinquetas, cheg'á amar tant' o seu corpo y-encheo de tanta soberbia, qu'as cousas d'a relixión abandonâs, por pequenas e porque n' as falcatrúas qu' a veces fai s' atravesan.    Por eso con esas xentes estes versiños non rezan; pois por malos estudeantes, ben vedes á dónde chegan.    O verdadeiro estudeante d'as maus os libros non deixa, e son as leuciós que estúdea unha suma de moléculas co-as que vai formando n'alma o organismo d'a cencia, qu' é o sol qu' aluma as almas cando ten luz verdadeira; quero decir, cando brila a cencia co-a luz direuta que de Dios mesmo procede, luz d' infinita esprendeza; porque cand' algús pretenden alumal' a intelixencia [p. 120] co-a luz qu' a razón humana sobre d'as almas refrexa, como a razón é tan probe y-a mais é tan imperfeuta, cando aluma por sí sola moy pouco ou nada crarea, pois xamais, con ela, viuse ningunha causa pormeira.    Cand' os estudeos camiñan po-la verdá, a esperencia ensina qu' o hôme sabio é rey d' a Naturaleza, porque s' utiliza e manda en todo canto o-rodea; él fai qu' hastra os pés Ile biquen as mais carniceiras feras; as prantas sabrosos frutos e boas madeiras Ile prestan; e cos minerás, a químeca hoxe é tan artimañeira, que chegou á facer co-eles viño, augardente e manteiga. Ao bafo que bota o pote cand' están fervendo as berzas fíxolle sacar tal forza, qu' agora con él carrexa esa ringleira de coches [p. 121] qu' arrastra pol-a vía férra. D' esa forza pavorosa que nas nubes brua e berra, anunciando con lostregos os furores d'a tormenta, botou mau y-en mil destinos tamen esa forza emprega; fay que s' escoite ôs de lonxe como si falaran cerca, traguend' a voz por aramios, y-hastra luz ¡qu' esto tén chencha! fay que con ela se voe pol-o aire com' as pegas, é que s' ande com' os peixes debaixo d'a auga con ela.    En fin, calquer estudeante que non sea vago e qu' aprenda, verá, segun se vaya indo d' a sua iñorancia a néboa, qu' o estudeo engrandece ô home e faino feliz n' a terra.                          III    Católeco sinifica home de sanas ideas, bô pai e bô ciudadano, [p. 122] que sin farsa, nin fachenda sirve á Dios, ama ôs mais homes e viv' en paz co-a concencia.    O que garda os Mandamientos de Dios e d'a Santa Eirexa, terá mais salú n-o corpo y-a alma mais satisfeita, porqu' esta relixión santa, co-as suas divinas regras, separa do corp' os males e consola n' alma as penas, y-é qu' aquél que direitiño vai pol-a sua vereda, sabe acalmar as pasiós, n' os vicios non emboleca, sabe amar ôs semellantes e perdonar as ofensas, millorando a sociedá e facéndoa mais perfeuta.    Mais si ten tantas ventaxas en este val de miseria que vamos todos cruzando con atolondrada presa, si co-esas mesmas ventaxas se conquire a groria eterna, por moitas que aquí teñamos, ¿qu' importan todas pr' aquélas? [p. 123]    Non podo seguir, pois chego n' este punto á tal idea, qu' a miña razón s' ofusca e a musa parada queda, e solo sinto que fose tan probe e tan imperfeuta pra demostrar que, si o estudeo fai d'o home un ser que chega a domar toda-Ias cousas que hay sobr' a códea terreña, e si a nosa relixión a reinar con Dios nos leva, ser estudeante católeco é a sorte mais inmensa con que Dios a aqueles fillos que fan o qu' Él manda, premia; pois dalles á conecer as virtudes qu' encadean co-as felicidás d' o ceo as maravillas d' a terra.

© 2006 Biblioteca Virtual Galega