BVG     Atrás    Índice de Páxinas

[p. 11] Al Ilmo. Sr. D. Valentín Portabales. A MALLA (1) I    O día en que sucederon as cousas que vou contar escomenzaban á malla os da casa do tio Brais, qu' é o labrador mais rico que hay n' aldea do Vilar; pois n' a eira que pegada por un lado á casa está loce tres palleiras d' erba e catro medas de pan. (1) Primer premio en el certamen literario de Lugo en el año de 1894.   [p. 12]    Era unha mañá d' Agosto muy crara e limpa mañá, e n' a porta do zoleiro estaba Mingos do Val amañando algunhos malles qué gardaran do outro brau.    Tiña xunto d' él un cesto con tiras de correal, qu' é de pelexo de cabra.    Tiña n' o cesto, ademais, pra casulas é inzadoiros coiro de cocho e de can, unha subela, unha villa, cravos de tadal-as cras, un martelo, unhas tixeiras muy enferruxadas xa e, pr' abrandar mais os coiros, un pouco lardo sin sal.    Nou tardou en ir chegando pouco a pouco a mocedá sin malles, sendo de lonxe, co-eles s' eran do lugar, pois tiña moitos amigos tod' a xente do tio Brais, por ser sempre muy doída pra calquer necesidad.    Como o sol fora subindo [p. 13] y-escomenzaba a quentar por mor d' estendel-a aira de cara á ela algús van.    Un home súbese á meda e tira mollos ó chau, que os outros van estendendo en ringleiras por igoal, hastra que cobren a aira, y-así que cuberta está deixana quedar quencendo mentras que van almorzar. II    Xa n' a mesa pro almorzo botaran as tazas de caldo, e por frente das mesmas se foran os homes sentando, que a muller xa colleu por costume comer n' o regazo.    Unha fonte de pau con cachucha lacón e mais lardo, foi correndo d' un n' outro, hatra iren a carne tallando e poñendoa n' o pan, que, en cortezos, Iles sirve de prato.    Desque acaban escollen os homes os malles pesados, [p. 14] escollendoos as nenas lixeiros ou ben menos largos. E dempois cara a eira camiñan, xa rindo ou falando, menos Mingos do Val, qu' ese queda sentado n' o bango, amañando n' os malles qu' estaban roidos dos ratos, pois non pode mallar que padece fai tempo d' un frato. III    Entr' as mozas que mallan n' a eira non-hay de mais garbo, que Carmela, rapaza garrida de vintedous anos, a morena d' olliños mais negros, de dentes mais brancos, de beizos mais roxos, de pelo mais largo, e de corpo mais feito e xeitoso que pisa no campo, pol-o qué n' as romaxes a chaman a fror de Seixalvo.    Destacaba tamen entr' os homes qu' estaban mallando [p. 15] un bô mozo, mais branco qu' os outros y-aseñoritado.    El é un xastre qu' en toda a redonda ten moito traballo, e que din qu' ás meniñas engaña por arte do diaño.    Non hay outro que teña mais gracia pra ter sempre contos que veñan ocaso, nin quen faga vestidos e cuellos, xustillos e dengues mais ribiritados. Anda tras de Carmela de cote, pro non lle fai caso, pois tamen engañou outras novias deixándoas o cabo.    E por eso lostréganll' os ollos ó ver os encantos pol-os qué se debece fai tempo sin poder logralos. IV    Hay costume entr' os mozos que mallan, de veces en cando, de votar unha folga, en que petan mais forte n' o grao.    Unha vez en qu' a airada xa estaban [p. 16] cuasque arrematando, a Carmela ceibóusell' o pértego e foi amañalo.    Tiña a moca do malle Carmela collida d' un cabo, pra que Mingos así o compuxera con menos traballo, cando o xastre chegou engordiño a xunto d' entrambos, e fancendolle cóxegas a ela con unhos fiaños, sacudía as orellas a moza por moscas tomandoos.    —Está queda Carmela co-a moca. Si te moves tanto fas varear a correa, e non entra nin dou co furado.—    Cando oiu o que Mingos decía botouse a rir Marcos y ela entonces erguéndose apresa, comprendendo o engaño, d' un brinco colleuno por baixo dos brazos, e facendoll' a chambra, lixeira, tumbouno debaixo y-asinouno cos dentes n' a frente facéndoll, un galo. [p. 17]    E dempoixas erguendose axiña deixandoo burlado foi pra aira, e collendo a coañeira barreu os coaños. V    Xa se sabe que o pan que se malla vay por estes pasos: tenden, mallan, a airada revolven, e volta á mallalo. En despoixas espallan y-en feixes a palla qu' é larga van amontonando, qu' ó palleiro algús homes a levan, namentras qu' en tanto outros xuntan a palla miuda con malles y-angazos y-os coaños axuntan n' un verbo con secos ramallos.    Como o sol y o mallar tod' o día dan moito cansaceo, entre cada mallada descansan á sombra deitados, un pito facendo, ou rindo, ou ruando. [p. 18] VI    Ó xentar todos beben o viño por un mesmo vaso, y-a comida rematan con cuncas de leite mazado.    Y-as rapazas que poden ós mozos coller descuidados, fan saltarlles o leite d' as cuncas tiràndolles drento de pan us anacos; diversión que dá sempre motivo pra ditos e contos que mais val calalos. VII    Cando o sol pol a tarde se quere pousar n' os colados; cando o vento que s' ergue mainiño refresca os seus rayos; e se ven acaron do terreo voar os paxaros, en busca dos niños, a noite ventando, van facendo unha pila n' a eira co grau que mallaron, [p. 19] qu' aventan y-escriban por mor de limpalo, e lévano ó lombo pr' as huchas, en sacos. VIII    Entramentras os mozos co-as mozas están rebincando por alí, pol-a palla miuda, cal si foran santos.    Anqu' ó xastre pasoull' a perrencha de verse asinado a Carmela meteuse entr' as mozas qu' estaban cantado, y-anque deulle mais voltas que un zorro, perdeu o traballo, pois non puido atraer a Carmela n' adiantar un palmo. IX    Cada un foi largando pra casa dempois que cenaron, non sin antes n' a porta d' a eira cantar unhas copras y-aturuxar largo, [p. 20] qu' esto indica que salen as xentes alegres de casa, contentas d' o amo.    A Carmela marchouse con outra tamen de Seixalvo, y-a pouquiño votou detrás d' elas o prove d' o Marcos por môr de pillalas apertando o paso.    Non tardou en coller á Carmela con outro falando.    Era o herdeiro d' Abol. Non valía siquera dous cartos prô a levaba con moito agarimo collida d' o brazo.    Vendo entonces qu' o tempo perdera cos seus agasallos, quixo ver s' o ganaba co-a outra; per' ós poucos pasos atopouna en compaña d' un punto que non era manco y-acababa de vir do servicio, pois era soldado.    Aseguran qu' o xastre destonces seguiu cavilando:    —«Non-a tendo de meu, os deseos non se ven calados, [p. 21] pra calmar á iluseon, algo novo van sempre buscando e non quero expoñerme á estas crebas ni-a mais xiringazos.»    Non tardou moito tempo este xastre en verse casado co-a pormeira muller que quixera facía algus anos.    E pasou, que xa tiña seis fillos moi espabilados, cando foi a mallar a sua eira á fror de Seixalvo, que perdera a color y-a frescura, perdera os encantos y-astra o olor conque tanto atrouxera ós mozos de rango.    Pra casarse botara mais contas que ten un rosario; pero os novios que tivo non paran que pasan de largo y-os demais non acuden ó cebo nin pode pescalos. E vendo os meniños qu' estaban criados lembronse con pena d' os tempos d' antano, e dixo —Xa vexo [p. 22] que ben vay medrando a tua cosecha.    E díxolle Marcos: —Traballo en bes propeos e d' eles reparo. Estas cousas do tempo e d' as xentes á malla as comparo: algús mallan e collen o fruto que ven sazonado y' outros mallan e mallan, e nada, non collen un grao. 21 de Septiembre de 1894.

© 2006 Biblioteca Virtual Galega