BVG     Atrás    Índice de Páxinas

XXIX

Tenaz e insistente dor de cabeza. ¿Onde estou? ¿Que pasa? Os ollos resístense a buscar sinais coñecidos no entorno; néganse a abrirse. ¿Que está a pasar? Sensacións descoñecidas. Mestura de sono e irrealidade.      Lembranzas difusas. ¡Ah, si! Movementos incontrolados; xordo son de fondo que acariña e invita ó sono; incómodos asentos que afastan o descanso. Escasos e apetecidos paseos en coche co Tente. Pepe ... ¿es ti? Silencio. ¿Imaxinado ou falado? Persistente dor de cabeza. Tente, ¿estás aí? ... Silencio ... Sono. ¿Onde estou? ¿Que pasa? Irrealidade mesturada co sono.      Salto especialmente forte do coche; aguda dor no queixo que manda angustiosos sinais de alarma á cabeza. Perda de coñecemento. Sono mesturado con irrealidade.      Silencio absoluto. Quietude total. ¿Onde estou? Sono. ¡Non!, non te deixes levar, esperta, ¡concéntrate! ¿Que pasa? Nova picadela na barbela; sinais de alarma; mellor durmir ... ¡Non!, aguanta, resiste, pensa.      A imaxe preséntase de súpeto asociada a un novo e intenso sinal de dor no queixo. Atmosfera tensa; ambiente denso; gritos; carreiras; golpes; disparos; confusión. Intentos desesperados e infructuosos por aplacar os ánimos. A culata dun fusil que se agranda por momentos mentres se precipita con forza e velocidade contra o nariz. Movemento extremo de protección; evitar o golpe mediante un rápido xiro da cabeza. Impacto demoledor. Na barbela. Uns segundos dunha dor descoñecida e logo ... nada. Sono. Irrealidade.      Padre ... ¿e vostede? Realidade e ilusión. Confusión. Imaxes do pasado perdidas nunha nube de inconsciencia. Dor tanxible que persiste e non desaparece. ¿... Aiša ...? ¿Es ti? Estarei contigo cando me necesites; simplemente pensa en mi. ¿Estás aí? Reconfortantes paseos pola area ... xogos infantís ... confidencias ... cálidas leccións da propia historia. Alegría ... risos ... felicidade. Dor.      —Venga muchacho, despierta.      Caras descoñecidas que colgan sobre a súa cabeza. Palabras incomprendidas que aumentan o desacougo. A dor que vai diminuíndo. ¿Onde estou? ¿Que pasou? Dúbidas. Preguntas sen resposta.      —¡Xa era hora! Levas sete días inconsciente. Toma, bebe un pouco.      ¡Por fin! Sons amigos. Rostro descoñecido que tenta un falar familiar. ¿Quen es? ¿Que pasou? ¿Onde estamos? Aluvión de preguntas entre grolo e grolo de auga quente que calma parte da sede física pero que non axuda a restituír o acougo na cabeza.      ¿Que me pasa na cara? ¿Por que doe tanto? ¿Canto tempo levo aquí? ¿Quen es ti? ¿Onde estamos? ¿Que queredes? ¿Como chegamos aquí? ¿Que foi de Pepe? Aluvión de preguntas sen resposta mesturadas aínda coa semiinconsciencia.      —¡Ei! ¡Ei!, ¡para o carro amigo! Imos a modiño; por partes. Primeiro recupera as forzas e logo falamos. Contestareiche por orde a todo o que ti queiras; tamén ti terás que contarme o que eu quero saber. Chámome Ali. ¿Quen es ti?      ¿Podo confiar neste individuo que non coñezo de nada? Receo. Precaución.      Rápida inspección do lugar. Escasa habitación reducida a paredes teito e piso; unha única ventá demasiado alta e a porta de madeira pechada á esquerda; raído colchón sobre o que está deitado e que destaca como solitario representante do ruín mobiliario; chan nu e cuberto dunha espesa capa de area; teito moi alto; paredes brancas e envellecidas que reflicten a luminosidade exterior.      —¿Onde estamos?      Respostas meditadamente imprecisas. Estamos nalgún lugar ó sueste de Aaiun; preto da fronteira Mauritana. Como quen di ... nada; información baleira e egoísta que necesitará de moito tempo para a confirmación. Receo. Precaución.      Trátase dun destacamento do exército español perdido no deserto; de feito, aínda que non é un posto fronteirizo propiamente dito si exerce as funcións. Ó mando, un sarxento; nos mellores momentos, seis soldados. Tanto un como os outros cambian continuamente; non hai quen pare demasiado neste inhóspito lugar; como moito seis meses. Brahim, co tempo, coñecerá a moitos soldados.      ¿Canto ó sur?; bastante ó leste se estamos preto de Mauritania. Brahim fai un esforzo de concentración tentando procesar a información para ter unha idea aproximada do lugar no que están.      —Agora tócache a ti. ¿Quen es?      ¡Ollo co que se fala! Receo. Precaución. Medo.      —Brahim uld Harr....      A fría enumeración da liñaxe queda abortada polas expresións frías e imperiosas do home. ¡Alto aí mociño!; ¡non me amoles!; non quero palabras baleiras; quero saber realmente quen es, de onde vés, que facías en Aaiun; ¡veña!, ¡quero respostas! Di chamarse Ali; é saharauí; pero a desconfianza vai en aumento paralela ó desenvolvemento das preguntas.      Brahim tenta ordenarse e pensar no que debe dicir pero a avalancha de preguntas non dá pé á reflexión. Ten medo a meter o zoco. Non debe falar nin de Pepe nin, moito menos, de Mohamed. Ó primeiro as preguntas son sinxelas e de cando en vez o propio Brahim pode intercalar algunha que non clarifica a situación.      —¿Por que estou aquí?      A reacción non se fai esperar por parte do home. A agresividade aumenta e o ton de voz xa non é o conciliador dos primeiros momentos. ¡Pensa! Non te abandones. Non digas nada que poida prexudicar ós amigos. ¿Que quere saber esta xente? ¿A que vén tanta pregunta?      Agora a resposta é inquisidora e cargada de sorna.      —Así que non sabes que fas aquí ... ¿Que che pasou na cara? ¿Acaso é a marca do couce dun camelo en celo? ¡Veña!, ¡non me veñas con parvadas! ¡Fala dunha vez! ¿Quen es realmente?, ¿que facías en Aaiun?, ¿por que a xente che facía tanto caso? ¿Que me dis de Bassiri?      Prema na voz. A dor que non desaparece. As dúbidas que van en aumento. Este tipo sabe demasiado. Hai que andar con moito tento. O Gran Šej, Smara, nomadeo, a Saguia, a Mesquita, sedentarismo calando conscientemente o de forzoso, estudios ... Concisa e rápida fotografía de toda unha vida. Omisións excesivamente evidentes. Arriscadas acrobacias entre palabras e pensamentos que non acaban de clarificarse.      —¿E que hai do teu pai?      ¿Que pasa co pai? ¿A que vén isto agora? Meditadamente evita a idea de asasinato; mais non pode escapar á sensación de morte inxusta. ¿Que dicir?, ¿que calar? Moitos acontecementos próximos reavivan chamas case extinguidas. Aaiun. Cidade maldita para a familia. Pola cabeza pasan imaxes de conversas pasadas. Pepe. Non; mellor calar; non entendería. Realmente non sabe o que pasou co pai. E de Bassiri, ¿tampouco sabes nada? Nova chamada de atención. Mellor calar todo. ¡Se puidese abandonarme ó sono!      Sonora labazada na meixela sa devolta polo xordo eco da cela.      Demasiada dor; sinais de alarma; abandono; irrealidade; sono.

XXX

O acoso foi cuestión de días pero resultou especialmente intenso. Informouse por referencias de que aquel home pertencía á Agrupación de Tropas Nómadas do Exército Colonial. Suboficial ó servicio de España. Na propia pel experimentou o seu particular sentido de lealdade ós españois.      En moitos momentos perdeu o contido das palabras. Acantoado en si mesmo non pode diferenciar entre o que chegou a dicir e o que simplemente pensou. Foron demasiados os momentos de presión incontrolable. No máis fondo do seu interior tiña a imperiosa necesidade de non ter dito nada comprometedor para o Tente ou para Mohamed. Pero nunca chegou a estar certo.      Despois duns días a situación normalizouse. Seguía débil pero a ferida ía cicatrizando e quedaría unicamente como un leve sinal de recordo dun martes fatídico do mes de xuño. Tentou orientarse e localizar o lugar no que estaban. Esforzo inútil. Non había referencias que servisen; a paisaxe era allea á propia experiencia; ausencia total de elementos coñecidos no entorno. Alá onde mirase só area e ceo. Deserto. Dous edificios de barro mal pintados de branco servían de marco a un alto mastro no que, sucia e orgullosa, voaba a bandeira española; un pouco máis alá, á dereita dos edificios, un pequeno curral para gardar os escasos animais. Logo, nada. Só area. Area e ceo. Deserto.      O medo ó deserto, máis precaución que medo propiamente dito, producto da experiencia e do coñecemento fixo que dende o principio rexeitase calquera posibilidade de fuxida. Era realista; pesimistamente realista. Sen auga, sen camelos, sen referencias, sen saber sequera unha posible dirección ou destino calquera intento de evasión non tería outro resultado que o fracaso e a morte.      Imperceptible pero continua vixilancia. Podía moverse libremente polo campamento e podía incluso iniciar curtos paseos arredor do mesmo polas dunas próximas. En todo momento, cando menos un par de ollos seguían discretamente os movementos. Tenue pero asfixiante vixilancia. O esforzo centrábase nos tres camelos e no automóbil; sempre un home de garda; tendo controlados os transportes estaba el controlado; sen demasiados agobios de presencias estrañas.      Tres longos anos de ausencia de intimidade. Acomodación a novos costumes. Máis por necesidade de supervivencia que por esquecemento das propias. Os únicos momentos consigo mesmo os pasados na necesaria soidade da cela.      Pero moitas veces a cárcere pesaba demasiado. Con calor un auténtico forno; con frío todas as mantas do mundo non chegaban para aplacar a sensación de abandono e soidade. Había veces que nin se preocupaban de pechar a porta con chave; sabían que estaba seguro; o propio deserto era a pechadura máis segura que facía rexeitar calquera pensamento de fuga. Desesperación. A propia terra convertida no máis duro e extenso dos cárceres. Moito tempo para pensar e adiviñar os acontecementos ata a chegada das primeiras e roubadas noticias.      A pesar de todo foron tempos tranquilos. Intuía, e máis dunha vez corroborara nas conversas, que os soldados españois estaban moi preto del; a súa situación era demasiado semellante á súa. Un perdido cárcere no deserto para todos. Aquel destino, como case todos en África, era odiado polos soldados e unicamente un sentido cego do deber e da obediencia e sobre todo a necesidade de fuxida de algo permitía manter a calma e non converter o posto nun motín permanente de consecuencias imprevisibles. Tamén medo ó ríxido regulamento militar.      Foron moitos os grupos que coñeceu Brahim con xentes de todo tipo. En cada nova remesa sempre podía atopar o amargado, o resentido, o idealista, o militar, o perdido, o solitario. Tamén o fuxido. Ata aquel perdido posto a penas chegaban soldados de reemprazo. Facilmente localizables; na maioría dos casos a mellor compaña. Non tardou moito en saber recoñecelos ó pouco da chegada e sempre tentaba perfilar as relacións que desbravecesen a situación dende o principio. Instinto de supervivencia. En todo grupo sempre había un co que se podía falar; o idealista, o perdido, o solitario; el buscaba ansiosamente a relación. Desesperada fuxida da soidade.      Foi o xeito de aprender o español. Necesidade. Aquí non podía esperar que alguén se preocupase por el; non había ningún Pepe; o esforzo de comunicación tiña que ser todo pola súa parte. Supervivencia.      En moitos momentos sensación de infidelidade. Nunca fixera un esforzo semellante polo amigo, polo Tente, e agora estaba a aprender o español guiado só polo egoísmo. Arrepentimento. Tente, ¿por que non fixen este esforzo contigo?      ¿Por que non vés ti a este destino?

XXXI

—Chámome Pedro e son galego.      Foi o mellor de todos. Empezou no terceiro reemprazo e pediu seguir seis meses máis. Non tivo problema. Custoulle moito que Brahim entendese aquelo de Galego.      —Entón, ¿non es español?, ¿como estás neste exército?      Difíciles explicacións complicadas pola propia lingua. Galicia é unha parte de España; a máis bonita de todas. Os galegos somos unha xente particular que quere especialmente á súa terra. Moitos de nós, cada vez menos pero houbo tempos nos que foi unha enfermidade endémica, cando estamos alí non podemos vivir porque os xeitos de vida tradicionais xa non existen. Devecemos por quedar pero temos que marchar lonxe. Cando estamos fóra non temos na cabeza outra cousa que non sexa a terra; sentimos o que chaman morriña; a única idea é volver.      —Eu son dunha zona especialmente bonita. Nacín nunha vila moi pequena que se chama Vilar. Preto dunha gran cidade. Ourense.      Brahim non é quen de pensar nunha paisaxe dominada pola cor verde, por flores, por árbores, por bosques, por rochas, por auga. Por terras escuras e productivas nas que case todo crece. Non sabe o que pode ser unha gran serra de pedra mesturada con árbores. San Pedro de Rocas afirma orgulloso o galego; de aí o meu nome; é preciosa; coa pequena ermida feita hai moitos anos no cumio; cunhas vistas que son unha verdadeira ledicia.      Brahim non sabe imaxinar cando o Galego fala dun ceo co aspecto do chumbo; dunha atmosfera gris dominada pola choiva fina e constante; dunha terra case sempre húmida. Demasiado oposto ó deserto. Contrario ó ceo azul incriblemente luminoso; as terras claras e transparentes ausentes de toda vexetación; carencia absoluta de auga. Secura.      —Pero, ¡iso debe ser horrible!      Brahim pensa nas poucas augas do deserto e nas inundacións que moitas das veces traen. ¿Unha choiva constante? Risco permanente de terras anegadas pola auga.      Non. Non é horrible. É precioso. Ti deberías sabelo mellor que ninguén. A auga é vida. E vida é o que ten Galicia por todas partes gracias á choiva.      Durante os tres anos houbo outros. Pero ningún como o Galego; como Pedro.      Ó principio tivo dúbidas sobre o grupo no que debía clasificalo; podía estar nun lugar intermedio entre os solitarios e os perdidos; por momentos algo dos idealistas; tamén características dos fuxidos. Un pouco de todos pero único. O Emigrante. A propia definición que Pedro utilizara. Un exemplar máis para a súa tipoloxía do soldado español.      Pedro. Home sinxelo. Máis corazón que cabeza. Algo desconfiado e apoucado; moito de enxebre. Bo por riba de todo. Lealdade en sentido puro. Polos amigos e sobre todo pola propia terra.      En máis dunha ocasión librouno das iras dos compañeiros. Noutras, os esforzos non puideron evitar que afogasen con el os propios fracasos. Brahim lembra con especial cariño aquela vez na que Pedro case acaba a sopapos con outro soldado por defendelo a el. Lealdade. Era un tal Luís; dende o principio tíñao catalogado como un amargado e de sempre evitara a súa proximidade. Estaba de garda dos camelos un día do tifiski, da primavera, e a súa inexperiencia máis absoluta respecto a aqueles animais fixo que non recoñecese a época de celo ante aqueles sinais de nerviosismo nos machos. Tentou tranquilizalos nun esforzo inútil que se transformou primeiro en alarma e logo en ira incontrolada ó recibir un contundente couce antes de ver como un deles escapaba en desbandada. A reprimenda por parte do sarxento foi demoledora e fixo que esquecese parte da dor que sentía na nádega dereita. O primeiro que atopou ó saír do despacho foi a Brahim e a Pedro rindo e falando amigablemente. Con chíos ferintes botoulle unha inxusta culpa de non telo avisado do perigo que supón un daqueles animais en celo; das palabras quixo pasar ós feitos e foi cando se interpuxo o Galego. Tivo que intervir o sarxento e impoñer a paz cando xa empezaba o intercambio de golpes.      As consecuencias foron para os tres. Medidas disciplinarias duras e indiscriminadas. Inxusta xustiza a que condena por presunción de culpabilidade sen ter en conta a presunción de inocencia.

XXXII

Os Campamentos de Refuxiados Saharauís están en territorio alxerino nos arredores da cidade de Tinduf. Están alí porque o seu país, a súa terra, a Patria, está ocupada militarmente por Marrocos.      As condicións de vida son as propias dos refuxiados. Unha vez que as coñeces non podes utilizar outro calificativo; son campamentos de refuxiados con todas as características e connotacións que definen a vida dos refuxiados políticos. Viven da axuda internacional. Da caridade.      Aínda que a organización interna está perfectamente estructurada, a precariedade da vida é patente en cada situación que atopas. Nas construccións provisionais nas que dominan as tendas dun xeito case absoluto; nos servicios médicos; na alimentación; na mesma educación. En cada actividade dunha difícil vida cotiá. Nos días que permanecemos nos Campamentos podemos ver e sentir como as axudas descenden dun xeito alarmante; a crise de Ruanda fai que a solidariedade internacional teña que diversificar aínda máis os seus escasos recursos. Dende a nosa situación de privilexio hai algún día no que chegamos a pasar algo de fame.      A zona está dividida en catro grandes Campamentos. As Wilayas. Termo utilizado para definir o equivalente a provincias ou rexións. Cada unha das Wilayas leva o nome dunha das máis carismáticas cidades saharauís. Aaiun. Smara. Auserd. Dajla. Nomes cargados de fonda significación incluso na distancia. Ó longo da nosa permanencia en Tinduf coñeceremos todas as Wilayas menos Dajla, a española Villa Cisneros; é a que está máis alonxada das demais, a sesenta quilómetros de Auserd, e necesítanse arredor de vinteoito horas de viaxe para ir e outras tantas para volver nun desprazamento demasiado longo e penoso para a rendibilidade da posible visita. É unha excepción; a distancia media dunha Wilaya a outra, sen ter en conta Dajla, é de arredor de trinta e cinco quilómetros. Iso si; trinta e cinco quilómetros de deserto aberto.      Cada Wilaya esta formada por cinco ou seis Dairas ou cidades. As Dairas tamén levan o nome de lugares do Sahara. Aaiun, por exemplo, está formada polas Dairas de Boxador, Bu Craa, Dawra, Echdeiría, Gelta e Hagunía; a distancias entre as Dairas próximas está entre os dous e os catro quilómetros. Mahbes, Farsía, Tifariti ... son nomes doutras Dairas.      Por último, cada unha das Dairas está distribuída en catro barrios. Aquí xa non hai nomes; números do un ó catro para os barrios e números, dentro de cada barrio, para as tendas. Sinxela pero práctica comarcalización.      Ademais das Wilayas hai outras concentracións. Está Rabunni; o que poderiamos considerar centro administrativo dos Campamentos. A capital. Aquí están os ministerios, o hospital nacional, a unidade cirúrxica, o museo da guerra etc. O nome de Rabunni, é Salem o que nos explica todas estas cousas, vén do lugar no que está o asentamento e ten algo que ver cun enorme pozo que hai na zona. Na nosa visita a Rabunni podemos ver como as augas afloran á superficie formando un enorme lago en pleno deserto; a pesar de que estamos en xullo, a época de máxima seca.      Por último están as concentracións formadas arredor dos núcleos educativos dos Campamentos; auténticas cidades na sede das escolas nacionais. A escola Vintesete de febreiro, a Nove de xuño, a Doce de outubro.      Resulta difícil aventurar a poboación actual de Refuxiados saharauís en Tinduf. É unha pregunta que fixemos case insistentemente á maioría dos nosos informadores. Os números, cando non nulos, son vagos e contradictorios.      Sexan os que sexan, a maioría son anciáns e mulleres; rapaces e rapazas. Os homes están cubrindo distintos tipos de destinos fóra dos Campamentos. Hai homes na suposta fronte de guerra preto dos famosos muros marroquís; outros moitos na liña entre Alxeria e Mauritania pois, como compensación e agradecemento ó pobo alxerino é o ELPS, o Exército de Liberación Popular Saharauí, o que fai a vixilancia de moitas das zonas da fronteira mauritana; tamén están nos territorios liberados, nesa escasa porción de deserto que queda fóra das murallas de Marrocos e que simboliza a máxima expresión de liberdade e independencia dos saharauís; e, por último, están as delegacións diplomáticas e de amizade distribuídas por todo o mundo.      Un caso a parte de vida fóra dos Campamentos é a dos estudiantes. Neste caso moitos son homes pero tamén bastantes mulleres. Hai estudiantes de bacharelato en Alxeria; de formación profesional en España; e de estudios universitarios, tamén en Alxeria e fundamentalmente en Cuba.      A organización dos Campamentos é democrática e participativa, tentando reproducir o modelo político que se pretende para a estructura da RASD; da República Árabe Saharauí Democrática. O que se busca é manter parte da tradición descentralizada que representaba a Yemaa de cada kabila pero avanzando cara á democratización na participación. En calquera caso non hai que esquecer nunca que a situación actual é de transitoriedade, de exilio, de estado de guerra; características que configuran a existencia dun partido político único e soberano; o Polisario.

XXXIII

—Bassiri morreu.      Foi case ó final da súa relación. Cando xa levaban moitos momentos de confidencias e o tempo chegaba á súa fin. Pedro remataba o seu compromiso co exército e volvía á Península. Regresaba á súa Galicia.      Mestura nas reaccións. Primeiro asombro pola noticia sen chegar a interiorizar realmente as palabras. Logo receo e despeito contra o amigo por tardar tanto en falar. Confirma a súa idea de que o Galego é un tanto raro; é difícil que se abra, que colla confianza; pensaba que a estas alturas xa estaba superado e agora sae con estas. Por último, análise das palabras. Nerviosa sensación de desasosego que precisa de máis información; confirmación cando van collendo sentido dúas sinxelas palabras. Bassiri morreu. Alarma. Necesidade de saber máis.      Foi o mesmo día da manifestación. Nos momentos de caos absoluto. Pola noite foron polas tendas ata que o atoparon e o detiveron. As autoridades españolas sabían perfectamente o que buscaban; sabían quen andaba detrás de toda aquela historia e non pararon ata dar con el. Asombroulles que non tivese escapado. Unha vez localizado Bassiri, destrucción completa do campamento.      Non foi o único. Durante a manifestación e nos momentos posteriores, pola noite nas tendas, houbo moitos apresados. Bastantes deles sen motivo. Outros, Brahim, paos de cego que acertan co obxectivo. A maioría devoltos ós seus lugares ós poucos días; outros, como o propio Brahim, aínda na cadea despois de case dous anos. Uns poucos, todos eles anónimos, quedaron para sempre nas areas de Zemla; nunca se chegou a saber realmente cantos.      Un, Bassiri, o amigo, desaparecido.      —Hai quen segue a esperar por el. Pero está morto. Nunca volverá. Esquecédevos. Leva dous anos morto.      A versión oficial, que ninguén cre, é que foi devolto á súa terra en Tarfaia; entregado ás autoridades marroquís. Incluso agora se fala da súa participación nun atentado contra Hassan, o rei de Marrocos, e da súa morte nesta temeraria acción. Todo mentiras. Nunca chegou a saír do Sahara.      —Saíu de Aaiun pero non chegou a ningures. Quedou polo camiño dun covarde disparo na caluga.      A seguridade con que fala o amigo non deixa lugar ás dúbidas. Non quere crelo pero Pedro sabe o que di; cita nomes, lugares, horas.  As evidencias son máis que aterradoras. Para Brahim son desesperanzadoras; xa non queda nada. Non é capaz de pensar; non pode sentir; tampouco chorar. O único que atopa é un enorme baleiro. Pensa no líder perdido; na solución ós problemas do Sahara. Posiblemente a única solución.      Pero, por riba de todo, pensa en si mesmo. Quen vén á cabeza é o mestre, o amigo; non o político. A cara serena e expresiva. O sorriso franco e contaxioso. A palabra sempre no seu sitio. Os paseos e as charlas en Smara. A confianza cega; o respecto; a adoración extrema. A amizade. Baleiro absoluto.      Desesperanza. ¿Por que? Non entende nada de nada. Primeiro Aiša; separación forzosa a favor dunha lei inxusta e en contra dos propios sentimentos. Logo Pepe; cando marchou aquel día sabía que non volvería a velo na vida; notouno na súa voz tremente. Agora Mohamed. Con isto si que non contaba. Moitas veces na soidade da cela tiña soñado con el nunha situación semellante á súa; deixando pasar os interminables días á espera dunha próxima liberación que non acaba de chegar. Ás veces tamén pensaba no reencontro; nun bico; nunha aperta; sen palabras. Esperanzas perdidas. Soños que nunca serán realidade. ¡Malditos os asasinos de soños!      Dentro de nada tocaríalle a Pedro. Pronto marcharía do seu lado. ¿Sería o propio Brahim o maldito? Antes ou despois todos marchaban. ¿Por que? ¿Para que? Non entende nada.      Sensación imperiosa de fuxida. A cela pesou máis que nunca. A necesidade de escapar ía máis aló da simple circunstancia física do cárcere.      Houbo momentos nos que pensou na morte.

XXXIV

—Pedro, ¿onde estamos realmente? Tes que axudarme. Pola nosa amizade. Necesito saír de aquí. Non aguanto máis.      O galego non sabe que facer. El tamén está preocupado polo amigo. Dende que soubo da morte de Mohamed é outra persoa. ¡Porque tivo que dicirllo? Si. Era necesario. Pola amizade que había entre os dous.      —Non podo. O lugar no que estamos non leva a ningures.      Aguanta un pouco que esta situación non pode durar sempre. Ten medo por el. Un intento de fuga podería complicar a situación xusto agora que a solución debe estar próxima. Ademais. ¿A onde queres ir? ¿Ó norte? ¿Ó leste? Posiblemente só á desaparición. Alí onde mires só atoparás area.      Levado pola depresiva situación anímica, Brahim non entende ó que cría amigo. Decepción que agrava aínda máis o desconcerto actual. Sensación absoluta de abandono e soidade. ¿Foron falsos todos os sentimentos anteriores?      —Aí fora a situación está moi difícil para a túa xente.      Última e desesperada posibilidade de recuperar a confianza perdida. Di todo o que sabe. Fala dunha calma tensa. Dende o de Zemla non houbo ningunha manifestación nin acción especial contra o goberno de España. Non existe ningún movemento organizado; non hai persoas que poidan liderar o descontento. Con Mohamed morrera a OVLS e parte do futuro do Sahara.      —A situación dos moros é cada vez máis difícil.      Pedro sabe por experiencia o que é saír a tirar o lixo no Campamento da praia, ó lado de Aaiun, e que apareza unha nube de nenos e nenas saharauís revolvendo avidamente na porcallada ata atopar algo que comer. Sabe o que é a obriga de concentrarse e de vivir sedentario. Sabe o que é a vida baixo continuas miradas de sospeita. Sabe o que é o abandono absoluto á propia sorte. A ausencia total de axuda por parte das autoridades. O galego sabe o que di cando fala de enfermidades, de fame, de morte.      O equilibrio tardou en chegar. E cando o fixo xa era tarde. Xusto no momento da despedida. Un intre de lucidez no medio do desconcerto.      Foi un momento especialmente intenso no que lle pediu perdón ó amigo ó tempo que daba as gracias por ser o transmisor das malas novas. Mellor por el que por outro e noutras circunstancias. Tamén recoñecía a razón no ilusorio intento de fuga. Despois de dous anos pouco importaban uns meses máis. Aquelo non podía ser eterno. Ademais ¿a onde ir?      —Non é cuestión do norte, do leste ou do sur. O problema é que non sei que facer coa miña vida.      Faltábanlle referencias. Non tiña ilusión por nada. Só en contadas ocasións asomaba Aiša. Soñaba con ela. Devecía por ela. Pero cando viña ó pensamento era sempre acompañada da tradición, da inxustiza da lei, da sensación de impotencia. E daquela o desacougo aumentaba dun xeito alarmante. Mellor pensar noutras cousas.      O tempo foi o único capaz de devolver as forzas perdidas. E con novos ánimos tamén reviviron vellas chamas case esquecidas.      Agora estaba claro que os métodos de Mohamed non tiñan futuro. A mellor proba a súa propia morte. Calquera intento de solución tería que pasar pola forza, pola violencia, pola loita aberta contra todo país alleo que tentase interferir no futuro que el quería; que moitos dos seus querían.      As vellas feridas do pai ábrense agora infectadas polas noticias recentes cunha virulencia descoñecida. O rexeitamento contra España é bastante etéreo; contra ninguén en concreto e contra todos en xeral. E, ¿que pintan no medio os amigos? Non. Contra o Tente non ten nada; contra o Galego tampouco. Ó contrario. Son amigos; dos mellores amigos; os únicos amigos vivos aínda que sexa na distancia e con poucas posibilidades de futuro. Si; son españois; pero é diferente. O odio é contra o sistema e contra o poder; nunca contra as persoas. O sistema e o poder concrétanse en persoas; pero son persoas que están por riba dos amigos; moi arriba. Moi altos; demasiado fortes. Escapan ó seu entendemento.      Despois de moitas semanas de desacougo empeza a ver unha pequena luz no futuro. Cada vez máis clara, máis intensa, cada vez máis definida. A luz dá unha razón para vivir, para loitar e para esperar. Dá forzas para avanzar cara a un obxectivo que empeza a estar perfilado na cabeza. Ten que facer algo; actuar; saír de aquí. Pero, ¿como?

XXXV

Allah é Grande. Loado sexa.      Meu querido irmán. Non sei nin como nin cando nin sequera se realmente chegarán ás túas mans pero teño que escribir estas palabras para compartir con alguén do propio sangue o que é a miña vida.      Espero non ter que compartilas só co papel e que cheguen algún día ó seu destino. Ti es o destino. Probablemente o único destino posible. Están escritas para ti. Cando as leas tenta ir máis alá do papel e tenta comprender. Non espero aceptación nin perdón; non os necesito; podo vivir perfectamente comigo e sen eles. O que sinto é unha fonda necesidade de compartir e a urxencia de que alguén dos meus coñeza. A miña necesidade de ser alguén pasa por vivir como son no presente pero mantendo as referencias do pasado; as referencias que me axudan a saber quen son, quen fun. Estas referencias están en ti.      Hai case dous anos e levado por unha situación de abandono de todo, de fuxida, marchei de Smara. Alí non ía atopar o que levaba anos buscando. As circunstancias, que non veñen a conto, leváronme a traballar nas minas de fosfato españolas que hai ó sur de Bu Craa. Aquelo é algo incrible. Hai xentes de todo tipo inmersos nunha actividade frenética a ceo aberto. Fundamentalmente españois e saharauís; pero tamén algúns doutros lugares. Practicamente todos polas mesmas razóns: escapamos ou buscamos. Moitos escapan da fame; outros de si mesmos; algúns buscan aventura; outros sobrevivir. E, por suposto, os que buscan sen saber o que. Eu estaba entre estes.      Tamén el estaba neste grupo. E, sen saber que buscabamos ningún dos dous, fomos atopalo xuntos. Chámase Alberto. É Español; de Málaga; ten cinco anos máis ca min e é médico.      É a persoa máis encantadora que teño atopado na miña vida. Doce, comprensivo, alegre, solidario, tenro, intelixente, delicado, cariñoso. Ademais, unha personalidade de ferro que pode enfeitizar a quen o coñece. A min enfeitizoume. ¡E non sabes de que maneira!      Xa ves. Case o peor de todos os pecados da lei divina e da humana.      Despois de catro meses en Bu Craa xa non tiñamos nada que facer alí. Aceptei a súa proposta de virmos vivir a España. En Málaga non pode ser; a súa familia non sabe nada e posiblemente non entendería. Vivimos en Madrid; case ás gachas; perdidos entre a masa de xente desta gran cidade. Tes que coñecela algún día; é unha cidade acolledora na que nin sequera eu me sinto alleo. Ás veces algún comentario despectivo sobre os 'moros' ou sobre os 'negros' pero son os menos. Moita xente. Demasiada. ¿Sabes que a poboación de Madrid é dez veces superior a toda a xente do Sahara? O lugar perfecto para perderse se o que queres é vivir en paz de costas ó resto do mundo.      El traballa como médico e conseguiu que eu entrase como celador no Hospital; tamén estudio para sacar aquí o bacharelato; Alberto axúdame moito; sabe moitas cousas. Levamos unha vida tranquila centrada en nós mesmos e nun reducido pero acolledor grupo de amigos. O único malo é vivir sempre prensando na posibilidade de que alguén se decate do noso xeito de vida. Aquí, en España, el iría ó cárcere. Eu sería devolto ó deserto e non quero nin pensar no que podería pasar de chegar esta situación.      Despois de dous anos, teño cambiado bastante o meu xeito de pensar. Ó principio custoume moito aceptar a situación. Rebelábame; non entendía; sentía vergoña; rexeitábame a min mesmo; quería ser doutra maneira; ser unha persoa normal. Non me aceptaba como era. Foi o propio Alberto o que me axudou a saír daquelo; por certo, el di que fun eu o que lle axudou a el. Agora xa ves. Por dentro de marabilla; só de cando en vez unha pequena crise de identidade anhelando iso da normalidade. Daquela estou insoportable; arisco, agresivo, pechado en min mesmo; intratable. Especialmente diante de Alberto. Véxome a min mesmo na súa cara e culpabilízoo de ser como son. ¡Que inxusto podo chegar a ser! Pasados un par de días, a reconciliación. Máis forte, máis pura, máis intensa e escandalosa cada vez. Moitas veces penso nunha maquiavélica chantaxe afectiva para mantelo preto de min. Outras, no necesario alimento para manter viva a chama dun difícil amor que ten que vivir de costas a todo e a todos.      De todos xeitos, o principal problema está fóra. Inxustamente, nas posibles consecuencias externas dunha situación que nos afecta só a nós e que nós eliximos libremente. Cada un somos como somos e temos que vivir ó noso xeito tentando buscar a felicidade. Só temos unha vida e hai que tentar vivila do mellor xeito posible de acordo cun mesmo. Bastante difícil é por si mesma a nivel interno, como para meterlle máis atrancos externos de leis humanas e divinas. Sobre todo se son inxustas e non teñen fundamento.      Tamén foi difícil a adaptación a novos costumes, a novos xeitos de vida, á perda das tradicións. Tento mantelas, coa máxima discreción, na medida do posible. Sobre todo a relixiosidade. Respecto escrupulosamente as miñas oracións diarias; tamén gardo o xaxún polo Ramadán; Allah é a miña luz en todo momento. Estou certo de que un Deus xusto non entra nos persoais xeitos de vida e o único que pide é amor e respecto polos demais e por El mesmo. Eu creo nese Deus. Chámese Allah ou o Deus de Alberto. No que non creo é na hipocrisía da relixiosidade limitada ó golpe de arrepentimento no peito e á esmola coas migallas que sobran dunha vida na opulencia. Na maioría dos casos, detrás, unha intransixencia, unha insolidariedade, unha falta de tolerancia, un egoísmo, un culto á normalidade, á súa normalidade, que dan medo só de pensalos.      Todo é difícil; esta é unha sociedade moi hipócrita. De portas para dentro, o que sexa; fóra hai que manter as formas. Non nos gusta esta situación, pero aceptámola; tamén aceptamos que ás veces deba ser así; aínda que non comprendamos. É o único que pedimos. Non queremos ser diferentes. Non pedimos nada especial. Non necesitamos comprensión nin sentimentos de mágoa por nós. O único que queremos é poder ser nós mesmos e que a sociedade nos acepte como somos e nos recoñeza con todos os dereitos. Que nos respecte como nós respectamos. Queremos que nos deixen vivir en paz tal e como somos. Quero que a miña normalidade tamén sexa parte da túa. Igual que a vosa é parte da nosa.      É difícil expresar con palabras todo o que quero transmitir. Non sei se o teño conseguido ou non. Espero que si. Necesítoo. O que realmente pretendo é que ti saibas algo do que é a miña vida e que tentes comprender. Sería bonito se chegases a aceptalo.      Posiblemente non nos veremos máis nesta vida. Pero chegados á outra quero poder mirarche directamente ós ollos e que ti respondas con sinceridade á miña mirada.      Recibe unha forte aperta do teu irmán. Quérote. Es a única referencia que me queda do pasado.      Ahmed.

XXXVI

A carta chegou gracias a un especial cúmulo de casualidades. Empezara en Madrid cun coñecido de Alberto que marchaba ó Sahara a facer as prácticas de Alférez Médico nas Milicias Universitarias. Pasou por Pedro en Aaiun a punto de coller o avión de volta a España; e rematou con outro galego que se incorporaba ó posto fronteirizo no que sería o último reemprazo para Brahim.      Durante uns días desapareceron da cabeza todas as preocupacións e problemas anteriores. Foron tempos de incomprensión e desconcerto. Non sabía como interpretar a nota do irmán. Lía e lía; unha e outra vez; ata borrar parte das palabras coas suorosas mans. Desconcerto; sempre desconcerto. Non sabía que pensar; non entendía nada; tampouco era quen de entrar nos propios sentimentos. Moito menos nos alleos. O que estaba alí escrito quedáballe moi lonxe; eran palabras irreais que carecían de sentido. Deixábano totalmente frío; pechado ás reaccións.      Só, ás veces, unha leve referencia a Aiša. ¿A inxustiza da lei? Non. Pouco tiñan que ver aquelas dúas historias. O de Ahmed era diferente. Despois de moitas voltas optou por deixar aparcada a gastada carta do irmán. Así, sen solución de ningún tipo. Mellor esquecer e agardar tempos mellores.      Adiou o problema de Ahmed. Volveu ás preocupacións reais.      —Brahim, prepárate. Mañana a primera hora sales conmigo para El Aiún. Parece que llega tu hora.      Era un tal Jiménez. O sarxento do que, xa na realidade, era o derradeiro reemprazo para Brahim. Entre os suboficiais que pasaran polo posto, un dos mellores. Segundo o seu catálogo, un solitario; segundo puido adiviñar, moito de fuxido. Tiña o exército na cabeza; era un profesional; un bo militar. Pero, no fondo, bastante boa persoa.      Gozou da viaxe como poucas veces. Polas palabras do sarxento sabía o que esperaba ó final. A liberdade. Era unha sensación que había demasiado tempo que non tiña e que non acababa de asimilar. Sentía un leve desasosego polo futuro. ¿Que ía pasar?; ¿que facer agora? Levaba demasiado tempo sen ter que tomar decisións como para agora tomalas todas de golpe. Ademais, el era o primeiro que sabía do seu cambio. Xa non era un rapaz. Xa non tería detrás nin a Pepe nin a Mohamed. Nin a soldados españois nin a ninguén. A partir de agora decisións por si mesmo. Control sobre a propia vida. Sensación adulta de liberdade totalmente descoñecida.      —Estás libre. Que te sirva de lección para otras veces. Métete en tu vida y no busques problemas. Sabes que vas a estar siempre vigilado.      —Te trasladarás a Smara. Vivirás con tu familia. Permanecerás allí todo el tiempo. Tienes totalmente prohibido abandonar la ciudad. Todos los viernes tendrás que presentarte al oficial de guardia del cuartel. No podrás relacionarte con ninguna persona que no sea de tu propia familia. Ni amigos ni conocidos.      —¡Nada!, fíjate bien, ¡absolutamente nada! de contactos políticos. ¡Nunca asistirás a una reunión en la que haya más de dos personas! ¿Entendido?      ¿Algo máis? Brahim non escoita; está noutro mundo; alleo á interminable enumeración de prohibicións por parte dos tres oficiais españois. Quedou na primeira frase de todas. Estás libre. Céntrase unicamente nesta sensación esquecida. Liberdade. Poder facer o que el queira; sen miradas entremetidas que afoguen a intimidade.      Ten présa por chegar a Smara. Pensa que non recobrará o acougo, a sensación de liberdade, mentres non poida abrazar os seres queridos.      De cando en vez unha mirada de esguello esperando atopar uns ollos vixiantes.      Perdeu o hábito de camiñar; os paseos no posto non mantiveron a boa forma das pernas. Vai lento e cada pouco ten que parar e tomar uns poucos de folgos; sente moi patente a baixa forma. Os tres anos na fronteira tamén pasan factura no corpo. Pero a sensación de ser el quen decide cando andar e cando parar, cando beber e cando durmir, é suficiente para que a longa viaxe se transforme nun plácido paseo. Coas présas e os nervios esqueceu totalmente coller comida e auga; tiña demasiadas ansias de saír de Aaiun. Ademais, ¿con que podería mercar nada?, pensa cun despreocupado sorriso. Ten que dar varias voltas e aproveitar as poucas augas coñecidas.      Son escasos os campamentos que vai atopando no traxecto. Suficientes para ir pasando sen morrer de fame e sede.      —¿De onde vés? Semella que dunha longa e tortuosa viaxe.      É a primeira vez que pensa no seu aspecto. A pregunta do vello fai que se atragoe co bocado que está a engulir.      Atopou as dúas jaimas pola tardiña, cando xa empezaba a desfalecer despois de dous días de camiñada sen probar bocado e coa auga racionada. A solidariedade fixo que fose ben recibido no Campamento estraño unha vez máis.      A pregunta do home era máis de cortesía que de auténtica curiosidade. En ningún caso se lle ocorrería facer aquela pregunta agardando unha resposta; vai en contra das normas de educación; se aquel mozo quería falar, xa falaría el ó seu tempo. Respecto máximo á intimidade. Igual que os españois pensou Brahim cunha significativa expresión de ollos.      Non quixo falar do cárcere e contestou con evasivas que o vello celebrou con sorrisos. O único claro é que volvía a casa, a Smara, despois de moito tempo.      Pensa na nai.      E en Aiša. O sorriso transfórmase nunha expresión de nostalxia. Pero aquel home ten razón. Non pode presentarse deste xeito diante da familia. O vello, chámase Khalil, é un majarrero, un deses nómadas que se dedican a percorrer o deserto vendendo os utensilios que eles mesmos manufacturan. É unha das castes máis baixas no Sahara. Pero agora, gracias ó seu traballo, son dos poucos que se poden mover libremente dun lado a outro do deserto. Ofrécelle seguir a viaxe con el a súa xente; tamén van a Smara. Ademais, se el quere, pode darlle unha derrah nova e esperar a chegar onde a familia para que lle paguen.      Brahim non dubida un instante e acepta contento a proposta.      A pesar da baixa liñaxe, parece que a Khalil lle van ben as cousas. Nos difíciles tempos que corren estas xentes metéronse a comerciantes baixo a mirada permisiva dos españois; nalgún momento poden ser de utilidade pois vagando polo deserto poden chegar a moitas informacións vedadas para eles. Os dez camelos e o esplendor das tendas avalan a prosperidade do negocio. Gracias ás circunstancias algúns majarreros poden acceder a un status social que sempre lles estivera prohibido entre as xentes do deserto. Moitos non desaproveitan a oportunidade de ser alguén. Inda que sexa de costas á propia xente.

XXXVII

—¡Fillo! ¡Que pasou contigo? ¡Que che fixeron?      É pola tarde. Brahim insistiu para evitar a parada da sesta tentando adiantar a hora de chegada. As expresións da nai evidencian preocupación e alarma que embazan levemente a sensación de ledicia.      Nin estes días de descanso; nin a comida; nin a roupa nova. Nada pode disfrazar o astroso aspecto que presenta Brahim. Está nos ósos; o corpo mirrado fai que a derrah, xa de por si grande, semelle colgada dos ombreiros sen nada dentro que lle dea forma. A cara consumida, case sen carne, fai que a cicatriz destaque como máximo sinal do que vén de pasar. Os ollos afundidos nas cuncas a penas descobren unha mínima luz de vida. Unha pantasma. A voz crebada e rouca semella proceder doutro mundo.      —Madre...      A palabra sae orfa case nun murmurio; de moi dentro; afogada pola emoción. Non é quen de dicir máis. Deixa de lado costumes e tradicións e transfórmase nun neno pequeno que busca ansiosamente o acougo do colo materno despois dunha noite de soño intranquilo e de pesadelos.      Non pode falar; tampouco quere. Non. Ninguén entendería. Calar e sentir. Deixarse levar pola situación. Vivir e sentir os momentos tantas veces pensados. Nun intre pasan pola cabeza todos os momentos vividos alá no posto fronteirizo. A soidade, a falta de liberdade, o desacougo, os medos ... Mellor esquecer. Non dicir nada. Ninguén entendería.      Rápida inspección á familia cun comentario acolledor para cada un. ¡Ei!, Haya, estás feita unha muller; unha moza preciosa. Boukhari, ¡canto medraches!; xa estás máis alto ca min. E ti, Yassin, ¿segues a tirar pedras ós coches e camelos ou xa es un home? Bota en falta á irmá maior. Casou. É o único comentario da nai. Pola noite poderás vela.      ¿E que hai de Mahafoud? Silencio que evidencia unha significativa falta de palabras; semella que hai algún problema. Ningunha referencia a Ahmed; nin sequera unha pregunta de cortesía. Parece perdido para todos.      —¿Que sabes de Ai?a?      Non pode agardar máis. A pregunta directa tenta disimular a emoción coa que está feita pero a nai descobre a fraxilidade das palabras. Por aí anda; non sei que vai ser desa rapaza; cos anos que ten e non dá casado; vive só para axudar á nai; vai vella; ¡pobre Aiša!, ten demasiados anos e non vai aguantar moito; ten a sorte dunha boa filla que coida dela en todo momento. É unha boa rapaza.      ¡Nai! ¡Nai! ¿Ti miraches como estás? Tamén ti vas velliña. ¡Que cambio en tres anos! Xa non es a que eras. ¿Onde están aqueles grandes ollos que consolaban só de miralos?; semellan tristes, apagados, perdidos. Anuncian unha vida dura, chea de desgustos. ¿E as palabras de consolo? ¡Deus o que tivo que sufrir esta muller! ...      Os pensamentos levan de novo a Mahafoud. A expresión da nai cambia de súpeto cando ve que non pode evitar por máis tempo as referencias.      —Non sabemos nada del. Está metido en cousas raras. Anda en problemas. A penas se deixa ver por aquí e sempre ás gachas e con présas. Como un fuxido.      Aquela noite mataron o mellor cordeiro, case o último, para festexar o regreso do fillo; mantido celosamente para esta ocasión dende que souberan, por Mahafoud, que Brahim non morrera; que estaba preso dos españois. Despois de case dous anos xa ninguén contaba con el. A festa foi importante. Había demasiado tempo que a familia non tiña nada que celebrar e o motivo ben o merecía. Cantaron, bailaron e tomaron té; moito té. ¡... mmm ...! ¡Canto botaba de menos este sabor amigo! Os continuos e estridentes yuyús afogaban os intentos por manter imposibles conversas. Mellor. Non quería preguntas indiscretas sobre os anos pasados; só quería vivir o presente; esquecer; beneficiarse dos propios sentimentos sen referencias a tempos que era mellor deixar aparcados.

XXVIII

Antes ou despois foron todos os achegados. Case toda a Smara do deserto pasou polo grupo de jaimas da familia.      Chegando ó final, tamén foi ela. Sentouse discretamente nun segundo plano despois dun protocolario saúdo de benvida acompañado do imperceptible roce das mans que el mesmo provocara. Ninguén se deu de conta. Houbera sido unha situación demasiado comprometedora. Un home e unha muller non deben tocar os seus corpos en situacións deste tipo.      Xa non existiu nada máis.      Ela ocupaba todo o tempo e o espacio. Enchía coa soa presencia toda a tenda. Foron moitos, demasiados para alguén que estivese atento, os momentos nos que as miradas se cruzaron; a maioría das veces concentradas nelas mesmas, ausentes ó rebumbio que había arredor. Miradas que pretendían substituír as palabras; contar cos ollos todo o gardado nestes anos. Ela, ás veces, tentaba escapar ás miradas; el sentiu que non estaría de volta na casa ata que non conseguira falar con ela.      Non estivo moito tempo. Como chegara, imperceptible, sen chamar a atención, marchou. Brahim, despois dunha torpe desculpa, foi tras dela. Sentía como as pernas lle tremían ó avanzar lixeiro seguindo a estela que Aiša deixaba.      Xa cumprira todos os soños de soidade; só quedaba aquel, o máis intenso; o que resumía todos os demais.      —Non Brahim. Non quero abrir vellas feridas. Custoume demasiado.      ¿Só isto? ¿Só tres palabras? Despois de tanto devecer ... ¿Só unha finxida e demasiado aberta negativa? ¡Non podo crelo! Non contaba con esta reacción.      Realmente non pensara nunha reacción de Aiša. Tanto soñar co momento e só pensara nel mesmo. Non podía quedar unicamente nun sinxelo non Brahim. Optou pola melancolía apelando á vea da sensibilidade; era real pero esaxerou conscientemente a situación para chegar mellor ós seus sentimentos.      —Sobrevivín gracias a ti.      Nas peores situacións era cando me encerraba en min mesmo e repasaba unha e outra vez os momentos felices. Os nosos momentos. E tentou resumir palabra por palabra o que foran os outros momentos; os da cárcere. Non foi doado; a maioría das veces faltaban as palabras capaces de expresar os sentimentos; incluso, ás veces, non había palabras para escribir os momentos.      O que non fixera con ninguén fíxoo daquela con Aiša. Sentía como as lembranzas eran parte do propio reencontro. Pasarían a formar parte da historia de intimidade que había entre os dous.      Falou mirando ó infinito; coa mirada perdida na escuridade que se lle antollaba demasiado gris. Ela non apartaba os ollos e tentaba traspasalos chegando á realidade do interior. Só unha vez, pesando e calando toda referencia á carta de Ahmed, mirou para ela. Quixo adiviñar unha imperceptible bágoa deixando un húmido ronsel na pel negra. Houbo un momento de silencio no que as miradas substituíron de novo ás palabras. Doce, suavemente, secou co dorso do dedo a meixela de Aiša nun roce que falaba moito máis que as miradas. Non evitou o aloumiño. Só pechou os ollos.      Estaban sentados na area; moi próximos; lonxe de calquera mirada indiscreta. Houbo un intre de indecisión que rematou coa volta á narración ó percibir Brahim como a rapaza abría os ollos animándoo a seguir só coas palabras mentres tapaba de novo parte da cara coa melfa.      Volveu á narración.      E falou. Falou de todo. De desacougo, de soidade, de desconcerto, de soños, de inimigos, de silencios. Dos moitos momentos difíciles e dos poucos que foron máis doados. Da imposible fuxida. Tamén da morte. Dos negros pensamentos cando imaxinaba que non había nada por diante.      —Era cando ti aparecías.      —¿E ti pensas que aquí foi doado?      Cando chegaron as primeiras novas de Aaiun, crin morrer. A min si que non me quedaba nada por diante; non tiña en quen pensar. Non había soños. Consoleime co pasado. Tiven unha pequena luz que me dicía que podía vivir nas lembranzas. Contigo morto o pecado era menos pecado; podía vivir nos soños; gozar co noso pasado. Entón chegou Mahafoud coa historia de que non estabas morto; só no cárcere. E botou de novo todo por terra. Obrigada a esquecer; a volver todo ó seu lugar. O pecado volvía a ser máis grave que nunca. Deixei de pensar en ti aínda que estabas presente en todo momento. Non valían nin as lembranzas nin os soños. Tiven que borrar todo da cabeza.      —Por favor, non me fagas pasar de novo por todo aquelo.      Lembranzas infantís e soños imposibles. Brahim decátase con máis intensidade que nunca que só eran soños imposibles. A serenidade e a súplica de Aiša afogando calquera expresión de sentimento pecha de novo toda referencia ó presente e ó futuro. Só lles quedará o pasado. Na súa expresión contida pode adiviñar o amor e tamén o desexo. Pero o corpo en tensión e as palabras din outras cousas; néganse a avanzar nun camiño que, ela sábeo mellor que el, non tería destino.      De novo en casa. Todo segue igual. Tres anos perdidos e xa case esquecidos. Como se non tivesen existido. O pasado que se mestura co presente. Que pecha as portas ó futuro. Nada cambia. Todo segue igual. Sempre a lei e a tradición. Por riba das persoas e dos sentimentos. Tamén por riba dos soños.      Adeus Aiša.

© 2006 Biblioteca Virtual Galega