|
Sosteñen
moi seriamentes os escasos defensores desintresados que do
unitarismo eisisten -e decimos escasos porque a maoría dos que
entre nós o defenden fano unicamente por moi particulares
comenenzas i-egoísmos, cando non por iñoranza- que'él é o
grado derradeiro do perfeccionamento que se abrangue no proceso
histórico seguido poI-os pobos cara â sua estructuración
política definitiva e como consecoenza de tal afirmación,
gratuíta e falsa por demáis como teremos de ollare, veñen á
caeren en que todo o qu'é descentralización, e poI-o mesmo
autonomía e ainda federalismo, non é sinón unha situación
denanterior, un feito previo e obrigado, pro transitorio decote,
pra chegare irremisibelmentes â forma perfecta da orgaización
política que, asegún eles, é o Estado unitario.
Non é mester decire que nen ainda
remotamentes, de un xeito casuístico, podemos adimitire os
partidarios de un Estado constituído por partes autónomas á
disfroitaren de unha autonomía tanto máis ample canto máis
potentes sexan as circunstanzas difrenzaes que a eisixan, qu'él
poida repersentare un momento nada máis que necesario, pro
sempre transitorio, pra chegare á aquela pretendida situación
de perfeccionamento político que ten a sua eispresión axeitada
co Estado centralizado, co Estado unitario. Contrariamentes, nós
creemos, e a probalo imos, que o paso denanterior, o paso
obrigado no proceso evolutivo dos pobos deica â sua máis
perfecta situación estabel é o Estado unitario; sendo, en
troques, o Estado federativo ou, si se quere, o Estado
constituído ou vertebrado por rexións ou países autónomos,
aquela forma de orgaización política superior e derradeira â
que os pobos tenden na sua marcha ascendente en procuro de unha
orgaización que cada vegada se acaroe máis ao perfeccionamento.
Soerguen os pirmeiros moradores da
terra sen vencello algún que os axunte, pra viviren arredados,
desenvoltándose sen conexión nen contacto. Mais non tardan en
xurdiren as pirmeiras manifestacións da solidaridade dos homes,
da sociabilidade natural que antre os viventes foi decote
imprescindíbel por imperativo da mútua comenenza, ficando eisí
xa constituidas as pirmeiras células da gran sociedade humana.
No escomezo son os membros de unha familia os que se apoian e se
axudan, pra millor conlevare os trafegos da sua eisistenza n-un
medio natural que se non entrega doadamente pra sere disfroitado,
sinón pra ilo, paseniño, faguendoo propio e amansándoo. Logo,
da xuntanza de duas ou de máis familias, que antre sí se
misturan i-encadean con vencellos afectivos, e que os antergos
dirixen e ourentan, nasce xa unha forma rudimentaria e inicial da
sociedade política. E máis tarde, pol-a asociación de varias
de isas formas rudimentarias e iniciaes, que ao se asociaren o
fan pra millor se desenvoltaren axudándose mutuamente, se pode
decire qu'é cando se manifesta o primeiro orgaísmo político
verdadeiramentes tal e merescedor, poI-o mesmo, de levare tal
nome. Tal é o momento en que aparce a tribu.
N-a tribu as familias gozan de unha
natural e prena liberdade, que soio se acha condizonada e como
subordinada á algo alleo no perciso momento en que a actividade
familiar ultrapasa os lindeiros do fogar pra se situare no qu'é
xa pertenenza da tribu enteira. É decire, que n-ista pirmeira
manifestación de orgaización política rudimentaria o principio
autonómico -darse cada un a lei á sí mesmo- se acha
estabrescido de un xeito rotundo, craro e termiñante.
Veñen, andando o tempo, as
federacións de tribus, orgaismo xa máis perfecto, e poI-o mesmo
superior, dentro da gradación imprescindíbel que se vai
seguindo no ascenso da sociedade humana deica â realización do
seu fin derradeiro, ou sexa o Estado. N-elas, como xa sucedía
nas tribus illadas cando ainda se achaban lonxe da comunicación
e do contacto, cada tribu en relación coas demáis que con ela
forman corpo político, por eisí decilo, e sempre dentro das
suas peculiaridades e cousas íntimas, ou sexa no seu interior,
n-aquelo que lle pertenesce eiscrusivamente, sigue sendo
soberán. E ista soberanía xa deixa de sere soia, pra sere
compartida, cando se trata de custións que se non achan
circunscritas â vida tribal sinón que, emborcándose por fora
dos seus lindeiros, xa topan máis ou menos aos intreses e âs
comenenzas das tribus asociadas. I-estonces aquel poder soberán
da tribu, que tan craro se manifestaba na solución e arranxe das
suas custións internas, aquela autonomía que iso e non outra
cousa é, sen deixar d'eisistire, parce como que se contén pra
que coa sua contención xurda e se desenvolte libremente un poder
superior, o da federación, máis capacitado pra actuare dentro
de un campo de acción en que non soio se afinca a autonomía de
unha tribu sinón a de varias, coincidentes somente n-un punto ou
coincidentes en moitos.
E a situación plasmada nas liñas
denanteriores volta á se reproducire cando xa máis
perfeccionadol-os orgaísmos da solidaridade humán, as
primitivas sociedades políticas, elas chegan, aventando decote
en procuro da categoría superior, da meta arelada qu'é a
orgaización estatal, á formaren aquelas confederacións de
tribus nas que cada unha é dona e siñora dentro do circo
reducido dos seus intreses privativos; eisí como cada
federación o é dentro do marco das custións que son da sua
eiscrusiva competenza e, poI-o derradeiro, cada confederación é
o poder supremo que repersenta a perfecta vertebración de
poderes e soberanías que, n-escada ascendente, van ampriándose
gradualmente por iste orden: o individuo, a familia, o xuntoiro
de familias ou sexa a tribu; o xuntoiro de tribus, ou sexa a
federación de tribus e, poI-o derradeiro, o xuntoiro de
federacións ou sexa a confederación. De ista sorte, e non de
outra, é como se constituien as sociedades políticas nos
pirmeiros tempos da Historia. É decire, que os diversos
xuntoiros humáns, pra millor cumpriren os fins que lles son
comúns, van de xeito gradual formando asociacións âs que
vountariamente se subordinan e dependizan, sen que por iso nen un
soio momento faigan deixación da sua autonomía, ísto é, do
seu natural dereito á orgaizare a vida propia asegún lle dicten
e impoñan as suas peculiaridades difrenzaes.
Impricitamente fica dito que n-ise
perfeccionárese das sociedades políticas primitivas que
s'eispresa someiramente nas liñas que denanteceden, cae xa de
cheo o xurdire das primeiras cibdades, que son unha
manifestación crara i-evidente de fondo milloramento e avance no
proceso de formación política dos pobos. Falando da cibdade di
Pí Margall "que constituie n-un principio un todo compreto
e independente. É unha nazón en pequeno. Teñen o seu culto, as
suas leises, o seu goberno, a sua adiministración, os seus
tribuaes, a sua facenda, o seu exército; teñen o seu orgaísmo,
o seu Estado. Eisí nos di a razón que deberon seren as
pirmeiras cibdades do mundo, i- eisí nos dí a Historia que
foron as que séculos denantes de Xesucristo ocupaban gran parte
da Europa, as costas da África e ainda o Occidente de Asia. Non
foron soio Cartago e Roma as cibdades-nazóns; o foron as máis,
principalmente as de Grecia e Siria".
E n-efecto, constituida a cibdade,
ela tivo de axexar decote pra se arredare das introminsións
alleas no goberno de seu, sen deixare por iso d'establecere
aquelas xuntanzas con outras cibdades que con ela tivesen algún
intrés común. E constituindo eisí formas superiores de goberno
que repersentaban i-encarnaban a defensa e sostimento de ise
intrés común, que pra ren afectaba aos intreses particulares
das partes asociadas, de cuios intreses soio elas eran
dispoñedoras e responsábeis. I-eisí se olla como todol-os
grandes agrupamentos políticos da antiguedade son verdadeiras
ligas ou xuntanzas de pobos autónomos, consorciados e ainda
fortemente subordinados pra todo aquelo que lles é común. Pro
radicalmente ceibes, prenamente soberáns en todo aquelo
qu'eiscrusivamente é da sua competenza.
Temos, pois, que unha soberanía
prena, unha liberdade total de movimentos e de acción, en canto
é eiscrusivo de unha colectividade homoxénea, sexa ísta máis
ou menos ample ou máis ou menos sinxela, informa todol-os
momentos e situación das partes ou orgaizacións políticas
primitivas, dende a máis elemental e simpre até a máis
desenrolada e comprexa. E de iste xeito, sen que o principio da
autodetermiñación, do exercizo ample do propio goberno con
eiscrusión de toda inxerenza allea, sufra endexamáis mágoa ou
aminguamento, se forman as pirmeiras unidades políticas, nas que
o feito estatal se manifesta xa craro e sen equívocos. E por elo
nos atopamos, ao percorrere a Historia dos pirmeiros tempos
antergos, que aquelas orgaizacións, aqueles pobos aos que xa
lles compre a denominación d'Estados, son orgaísmos nos que de
un xeito craro ten lugar a realización da unidade máis
compreta, sen que por iso as variedades que a integren deixen de
se manifestaren tal e como son, sen merma algunha das suas
características difrenzaes. Percórranse as páxinas históricas
que nos falan da formación das grandes orgaizacións políticas
que un día privaron no mundo, e atoparemos decote que o mesmo no
Orente como no Occidente a formación das orgaizacións citadas
sempre se acha afincada na realización e manteñimento da
unidade, realización que se non afinca na absorción das
difrenzas, pra reducire a froitífera heteroxeneidade natural á
un todo uniforme, idéntico, fallo de variedades e de matices;
sinón na permanenza de uns e outros, perfectamente asociados e
acoplados pr'a realización de aqueles fins superiores que lles
son comuns.
Ensaminando a formación e
desenrolo do grande Estado exipcio, dende que xurde até que por
él desfían as dinastías tan sonadas, cuia lembranza vive ainda
hoxe fresca e vizosa nos abundosos e abraiantes moimentos que nos
legaron, atopámonos con que decote dentro do Exipto aparce viva
unha división territorial imposta, como dí certo historiador,
pol-a difrenza de crênzas relixiosas, de dialectos e de
costumes. E ista división se amostra non soio na pirmeira xeira
do desenrolo do Exipto, perante a que Mena deixa aos antigos
Estados os seus deuses, o seu culto e as suas leises, sinón que
persiste nas dinastías posteriores, até os tempos de Psamético
lII, nos que o Exipto caeu no poder dos persas. E tan grande era
o respeto dos exipcios âs variedades naturaes que os faraóns
non soio respetaban a liberdade das divisións territoriaes ou
pequenos Estados que compoñían o Exipto, sinón que deixaban
âs cibdades conqueridas a sua autonomía relixiosa, política e
adiministrativa e até os seus reises, que libremente podían
faguérense a guerra, contraeren alianzas e concruiren paces
(Sales y Ferré: Historia universal.)
No Estado asirio a orgaización
política non tiña tampouco ren de unitaria e centralizada.
Contrariamentes, cada división territorial das varias que
compoñían o imperio -en moitas das qu'eisistirían pobos de
razas e linguas diversas- viña á constituire aIgo á xeito de
un pequeno reino, con orgaización propia, con leises eiscrusivas
e ainda co seu correspondente soberán.
Ensaminando o qu'era a orgaización
política do magno Imperio Persa nas xeiras culminantes da sua
grandeza, ollamos como ela se achaba ben lonxe de sere unitaria e
de tendere no máis mínimo á faguer desaparescere as difrenzas
naturaes n-ela eisistentes, até o punto de que Darío, baixo
cuio reinado ocurre o supremo erguemento de Persia, permite á
todol-os pobos que conquire o libre uso da lingua, relixión,
costumes, leises, etcétera, sen que por iso a integridade e
cohesión do Imperio sufran ren ou se ollen ameazadas do perigo
disgregador.
E o mesmo que nos Estados citados
sucedía no Imperio Caldeo, axiña conquerido pol-o faraón
Tutmés III, e no que as cibdades que o compoñían "eran
como outros tantos Estados, tendo cada un o seu soberán
particular" (Sales y Ferré: Historia Universal). E sucedía
igualmente na Fenicia qu'era unha verdadeira confedeiración de
pequenos Estados, e cuia orgaización de plena autonomía pr'as
partes integradoras, fora copiada máis tarde por Cartago;
creación dos fenicios na costa N. de África. Asemade, ista
persistencia do manteñimento da variedade máis compreta dentro
de unha perfecta unidade política, se ouserva tamén no pobo
xudeu. Todo isto pol-o que afecta ao Orente.
Vindo ao Occidente, qu'é o que nos
topa máis de perto, alcontramos os dous pobos que tanto infruxo
exerceron na Historia mundial, e na civilización principalmente.
Demáis está decire que nos referimos á Grecia e á Roma. Da
pirmeira ben sabido é como endexamais constitueu unha unidade
estatal ríxida nen moito menos. Pol-a contra ben característica
e coñecida é a sua fragmentación en verdadeiros Estados
pequenos, âs vegadas cibdades somentes, que poI-o regular soio
tiñan como principal e máis forte vencello unificador o
vencello relixioso. Á iste propósito compre lembrare as anfictionías
ou federacións de cibdades que se afincaban no feito da
comunidade de mitos e prácticas relixiosas. Corroborando istas
manifestacións dí Sales y Ferré, seguindo n-isto âs
manifestacións de Fustel de Coulanges: "O carácter
culminante do mundo helénico é o fraccionamento político,
constituindo cada cibdade un Estado autónomo e pechado, arredado
dos demáis, xiquer fosen veciños, por maor distanza que as
fronteiras que hoxe dividen âs nazóns". I-engade logo:
"Pol-a comunidade de orixen, lingua, relixión e costumes,
as cibdades helénicas constituían no século VVI, á pesares do
seu espallamento e divisións políticas, un todo social, unha
soia patria que tiña por centro o tempro de Apolo en
Delfos". A Grecia, pois, ainda no tempo do seu meirande
apoxeo intelectual non chega nunca á sere unha orgaización
política unitaria, un Estado uniforme, ríxido e centralizado,
nen ainda xiquer un verdadeiro Estado. As suas partes
integradoras son soberáns dentro de sí mesmas e viven unha vida
plenamente autónoma. Soio as custións que lles afectan por
igual as deciden á formaren xuntanzas adicadas á actuaren
eiscrusivamente dentro de lindeiros ben siñalados e con fins ben
coñecidos e percisos. Necesitóuse que un verdadeiro perigo, que
unha moi grave ameaza se cinguira encol das Terras helénicas,
pra que ístas estabrescesen unha verdadeira confederación.
Eisí se olla, por exempro, que a invasión do chan grego por
Darío, rei dos persas, ao fronte de considerábeis forzas -feito
que deu orixen âs guerras Médicas -obrigou á todol-os pequenos
Estados helénicos á xuntarse, sen perderen no máis mínimo da
sua autonomía, orixinándose eisí a Confederación helénica
que remata cando Filipo de Macedonia a fai sua pol-as armas,
posesión que pouco dimpois confirma o sonado Alexandro, fillo
seu, incorporándoa definitivamente aos seus dominios.
Termando de non alongare máis ista
relación de pobos que na antiguedade ocuparon os lugares máis
soerguidos baixo todol-os aspectos, sen que pra ren necesitasen
acharse constituidos en ríxidas orgaizacións unitarias, sinón
todo o contrario, ou sexa constituidos por orgaizacións nas que
o principio de unidade era como unha resultante do acoplamento
i-encaixe das variedades eisistentes conservadas decote en toda a
sua integridade, resta, somentes, falare do pobo que tanta
relación tivo coa Penínsua Ibérica, ou sexa Roma.
A gran orgaización política que
Roma chegou á sere, en ningún momento aparce formando unha
unidade choída, ríxida, inalterabel, na que todo -xustiza,
adiministración, orgaísmos políticos etc, -esteña sometido â
centralización, â dependenza compreta e total de un punto
único dende o que se dictan e trazan até as máis cativeiras
normas de marcha, funcionamento e goberno, cal ocurre nos Estados
unitarios. Roma, adimirabel máquina estatal, aparce
constituíndose, como todol-os orgaísmos que lixeiramente fican
ensaminados nas liñas denanteriores, pol-a xuntanza,
pirmeiramente deble, de partes diversas. Istas partes sen perdere
ren das suas características difrenzaes van, paseniño,
constituindo unha unidade cada vegada máis perfecta e cada
vegada máis potente i-eficaz: unha unidade afincada decote no
acoplamento, na xustaposición dos elementos integradores que
permite a sua persistenza sen se confundiren nunca, e que fai
efectiva a unificación máis compreta e a cohesión máis
sólida pra o arranxamento de aquelas custións que, ultrapasando
os lindeiros particularistas, toman un carácter xêral que
afecta por igual á membros n-outros aspectos diversos e ainda
opostos.
Roma, modelo de grandes Estados, adimirábel
eispresión da magna potencialidade á que unha sociedade política pode chegare
non foi nunca un Estado unitario, unha organización unitaria atal e como
verdadeiramenres foron e son os Estados unitarios que teñen eisistido e que
ainda eisisten. Dentro do vasto i-espallado conxunto que se chamaba Roma, a
centralización, atal e como a pensan os que hoxe se amostran partidarios d'ela,
non eisisteu endexamais. Contrariamentes, se pode afirmare, porque os feitos
históricos eisí o revelan á todo o que n-eles quere esculcare, que un sistema
de autonomías espallado até as máis lonxanas distanzas, e cuia eistensión
gardaba decote relación coa área dos conquerimentos, é o fundamento de toda
aquela abraiante grandeza territorial e por ende política que caracteriza a
Roma de lugar relevante na Historia.
A corroboración prena e autorizada das
manifestacións precedentes con relación á Roma, se acha nas verbas de Pí
Margall qu'engadimos á seguido. Din eisí: "Os pobos deben seren donos de
sí mesmos. Contra dos eistranos que os dominan, enxergo eu, como os antigos románs,
que teñen constante dereito: "Adversus hostem aeterna auctoritas
erto". Âs vegadas os pobos renuncian á iste direito contra os seus domiñadores:
podendo rechazalos non-os rechazan. Ollemos cando sucede. Sucede cando, asimilábeis
domiñadores e domiñados pol-a identidade ou a afinidade de raza, chegan ao
longo á fundírense. Sucede cando ista forza de asimilación, lonxe de vire
contrariada, ven favorecida pol-a política dos gobernos; cando os gobernos
estabrescen igualdade de condicións e de dereitos pra domiñados e domiñadores.
Sucede principalmente cando os domiñadores respetan a autonomía dos pobos
vencidos e non-a menoscaben sinón pr'â dirección e o réximen dos intreses
comuns. Desaparescen estonces os signos da domiñación, acéptase de bon grado
o que pol-a violenza se impuxo; e si non cesa o dereito contra os conqueridores,
cesa poI-o menos a razón d'exercelo.
"Por ísto italiáns, franceses, hespañoes e
gregos, fumos ao fin románs; por ísto nós máis tarde nos identificamos côs
godos; por ísto hoxe pobos agregados de onte â repúbrica de Wáshington viven
con ela vountariamente á pesar da diversidade de raza e de língua.
"A forza de asimilación dos románs pra cos
europeus ninguén se arriscará á negala. Estabresceron antre eles e os italiáns
igualdade de condicións e dereitos xa denantes de caere a repúbrica;
antre eles e os demáis pobos sometidos âs suas armas, soio nos tempos de
Caracalla, pro dimpois de tere concedido tan profusamente, encol de todo dende
XuIIo César, o tíduo de cibdadán de Roma, que xa baixo o imperio de Claudio,
no pirmeiro século da Igrexa, o disfroitaban asegún Tácito máis de 5.600.000
homes; asegún Eusebio, perto de 7.000.000. Otorgaban doadamente aos vencidos as
prerrogativas da cibdadanía e lles non impoñían endexamáis nen a sua relixión
nen a sua lingua. Non adoitaban á impôrlles nen xiquer as suas leises; aos
municipios deixábanlles a liberdade de rexírense pol-as propias até no político.
Erra grandemente o que coida que, levados da unidade, non ben conquerían unha
nazón, a sometían, xa que non á un soio culto, á un soio dereito: ainda
dentro de cada nazón toleraban e ate recoñecían variedade de fueros. Eiquí,
na Hespaña, Itálica era un de tantos municipios. Quixo en tempo de Adriano
entrare no dereito xêral das colonias, injus coloniarum, e o solicitou
cal compría. Adriano, lonxe de apraudilo, manifestou no Senado a eistraneza que
lle causaba olIar â sua cibdade natal desprendéndose da autonomía. Ainda
baixo o Imperio, había eiquí pobos que non eran sinón confederados de
Roma".
Coincidentes coás manifestacións de Pí Margall,
referentes â orgaización de Roma, que fican transcriptas, son ístas do coñecido
e autorizado pubricista Gonzalo de Reparaz: "Ao se finare o século II,
denantes de Cristo, o territorio da Repúbrica román comprendía comarcas de
tres categorías: pirmeira, Roma; segunda, Italia; terceira, os conquerimentos
eisteriores. Cada unha contiña outras. Roma era enemiga da homoxeneidade: domiñaba
dividindo aos seus súbditos, e os dividía faguéndolles perpetuamente
desiguaes. Os políticos das nazóns románicas que coidaron seguiren a tradición
román construindo compactas nazóns uniformes, trabucáronse grandemente. Non
sabían Historia. Coñecían, si acaso, o dereito escrito; mais non a constituzón
román viva. Roma non uniformiza até qu'envellece. A tendenza â uniformidade
é unha anquilosis producida por causas económicas".
Como se olla por todo o devandito nos varios párrafos
que denanteceden, se non atopan no mundo antigo, por ningures, ise unitarismo
estatal ateigado de rixidez, esgotador das froitíferas variedades, uniformador
e asimilista que tantos, por causas que non queremos calificare, defenden na
Hespaña con enrabexamento digno de millor causa. Hai que vire aos nosos días,
e con preferenza â Hespaña creación dos Reis Católicos, pra atopármonos con
unha unificación estatal feita a base da desaparición de toda variedade, ainda
a máis pequena, e coa olIada posta no estúpido tencionamento de reducire o
naturalmente diverso á un patrón único, feito cô fin abraiante d'enmendare a
plana â natureza, borrando até as máis cativeiras difrenzas.
O mundo antigo tan vario, tan heteroxéneo nas
suas creacións, respetou decote todol-os feitos difrenzaes, todal-as lexítimas
e naturaes variedades. I-en moitos casos máis que respetalas s'esforzou ainda
por vigorizalas e por lles dare unha puxanza que asegurase a sua permanenza
inquebrantábel. E con todo, emporiso, se non pode decire que as enumeradas
orgaizacións políticas estataes tivesen unha eisistencia serodia, fosen
guindando un vivire esmorecido e sen releve. As páxinas históricas nos falan
con toda elocoenza da plenitude de vida qu'en todol-os aspectos caracterizou á
taes pobos, plenitude â que contribueu decote, en pirmeiro termo, a realización
ample do principio da unidade que se afinca, arriquece e sustenta na máis
compreta variedade, sendo, en xêral, os motivos da sua decadenza e ainda da sua
desaparición alleos por compreto â forma e procedimentos de orgaización política
qu'elas se deron.
Vindo â Edade Media, nos atopamos conque n-ela se
manifestan diversas tentativas de constituzón d'Estados unitarios. E até chega
á se formar un grande imperio: o de Carlomagno. Mail-as variedades, emporiso,
se non esmorecen. Contra os propósitos unificadores s'erguen decote as
variedades, resistindo á todo e findando por impôrse. E todal-as tendenzas
i-esforzos por sometere á unha soia forma política o que de por sí e
multiforme e vario, fracasan repetida e rotundamente. De todo isto síguese a
gran descomposición á se producire de aquela nos grupos políticos que
caracteriza â Edade Media, cuia máis enxebre eispresión é o feudalismo. Mais
n-ista descomposición xêral, n-ista tendenza ben crara â atomización, â
oposición decidida á todo o que sexa unificación forzada, sometimento á un
poder que se impón porque ten a forza, pro que se non acata, revela crara unha
elocoente lección. E ista lección é, que alí onde o poder unificador soupo
respetare as variedades políticas cuios intreses comuns trataba de
repersentare, tal poder consigueu manterse ergueito por máis ou menos tempo; ou
n-outros termos, que alí onde a fisonomía propia, o dereito â libre
autodeterminación de cada célula política, de cada pobo verdadeiramente tal
por sere todo él unha perfecta unidade, se respetou, a xuntanza de diversos
pobos puido subsistire e subsistéu; non tardando en cesare cando o poder común,
se sobrepôndo ou se remontando ao qu'era da sua competenza, tratou de
menoscabare, de violare os dereitos inalienábeis dos pobos axuntados á se
daren así mesmo a lei que poI-as suas características millor lles acaía e
Iles era axeitada.
Corroboración de ísto é o sucedido na Alemania.
Di á tal respecto Pí Margall ("Nacionalidades" Páx. 124):
"Alemania non deixou de formare nazón (1) dende os tempos dos
Carlovinxios. Varía a sua constituzón, sofre grandes mudanzas nos seus
diversos Estados; mais permanesceu íntegra até o presente século. ¿Por qué?
Porque se mantiveron decote autónomas as moitas nazóns de que consta, e soio
pra os intreses á todas comúns deberon recoñeceren un emperador e unha Dieta.
Non estaban xunguidas ao poder central por vencellos de abondo fortes, e vivían
axitadas por frecoentes guerras; pro conservaban a independenza na sua vida
interior, e non pensaron endexamais en disgregárense nen deixaron de tere o
chan alemán por patria".
Como consecoenza do xurdimento do feudalismo
acaescido estonces, e que repersenta a máisima descomposición i-esnaquización
dos pobos, eisí como asemade a supremacía dos siñores qu'eran os que repartían
a terra toda, sendo verdadeiros soberáns dentro de cada un dos seus lindeiros,
se inicia a alianza dos monarcas, tan debilitados no seu poder, cô elemento
popular. De iste xeito escomezan as monarquías que, paseniño, poI-a forza das
armas ou poI-o seu réximen patrimonial van faguendo converxeren n-él âs
nazonalidades. I-eisí ven á se iniciare o proceso de creación dos Estados
unitarios, nos que o poder real, xa seguro da sua forteza e pra millor afianzala
cada vegada máis, s'esforza por reducire á normas únicas, á un soio patrón
e á unha soia medida, xêralmente proporcionados pol-a nazonalidade ou o pobo
onde a realeza tiña os seus afincamentos máis sólidos, todal-as variedades
naturaes, os diversos pobos até estonces adoitados á se gobernaren de por sí,
á viviren autonómicamente e á chegaren, cando máis, á se someteren á un
pacto por virtude do que o peculiar e privativo ficase ceibe de toda inxerenza
allea, e soio aquelo que fora común se tratase con criterio uniforme e se
resolvese con norma única.
Temos, pois, que ao se rematare a Edade Media, e
millor ainda cando s'enceta xa a Moderna, aparcen constituíndose ou xa constituídos
case que todol-os Estados que hoxe eisisten, principalmente os unitarios. E
ollamos que isa tendenza, isa realización do Estado unitario, do Estado que se
remonta por riba de todal-as variedades naturaes acochadas baixo d'el, pra
reducilas á un modelo único, á unha soia lei e á un soio sistema, se non
verifica naturalmente, por imperativo extra-humán, de un xeito alleo ao home.
Non.Contrariamentes. Taes Estados unitarios son obra da imposición, son froito
do egoísmo, son consecoenza natural do afan dos monarcas de actuaren sen
estorbos, ceibes de todo control e de toda soma de poder que non sexa o propio.
I-eisí os reises, dimpois de teren aproveitado do elemento popular pra findare
coa anarquía dos siñores que o feudalismo enxendrara, unha vegada abranguido o
seu fin se voltan contra o pobo pra lle arrincare as suas prezadas liberdades,
que percisamente radicaban na eisistenza e recoñecimento dos feitos difrenzaes,
das variedades naturaes, das modalidades e instituzóns características de cada
pobo.
Ensaminando, pois, o orixen da maoría dos Estados
unitarios que ainda hoxe eisisten, (2) craramente se olla como eles son causa
artificiosa, feita de costas âs eisixenzas naturaes, sen afincamento ningún na
realidade e, pol-o mesmo, propensos en todo momento á sufriren aquelas
transformacións fondas que os troquen, impôndolles a orgaización axeitada ao
que o seu xeito de seren e d'estaren formados recrama.
É decire: que seguindo o proceso formativo dos
criterios que defendemos os autonomistas e federalistas se acha confirmado
decote. Tal criterio, en síntesis, puidera eispresárese decindo que o Estado
unitario é unha fase, un momento somentes do proceso da evoluzón histórica
dos pobos, fase e momento nos que se realiza a reorgaización interna dos
Estados dende o punto de vista da autoridade -a monarquía que absorve todal-as
faculdades- cô fin de pôre remate á situacións enguedelladas e caóticas.
Ista reorgaización, unha vegada feita, deixa o
paso á unha nova reorgaización estatal feita dende o punto de vista da
liberdade, reorgaización que culmina coa instauración do Estado integrado por
orgaísmos -pobos autónomos -ou transformado en xuntoiro d'Estados venceIlados
por un pacto ou sexa poI-o atadoiro federal. Istas manifestacións poden
atinadamentes resumírense con unhas verbas de Fernando de Valera -unha das
revelacións da actual Repúbrica- ao noso xuizo moi acertadas e que dín eisí:
"O federalismo non é un Estado primitivo e transitorio que leva ao
unitarismo, sinón que, pol-a contra, é un Estado perfecto d'evoluzón da
sociedade, deica o cal teñen de camiñaren no seu desenvolvimento histórico os
pobos cando superen o Estado unitario no que actualmente se desenvolven".
E ísto é percisamente o que se olla que anda á
ocurrire ou ven ocurrindo xa na Europa de hoxe. Un Estado tan rexamente unitario
como o antigo Imperio dos Zares se acha n-actualidade trocado n-algo tan
diametralmente oposto ao unitarismo como é unha magna confederación de repúbricas
prenamente ceibes e soberáns. A pequena Bélxica, que casi pode decírese que
tiña o fundamento do seu réximen unitario na sua pequenez territorial, non
pode sustraérese ao imperativo de dare trato vario á aquelo que realmente o é;
i-eisi inicia o recoñecimento, con todal-as consecoenzas, do feito difrenzal
que no seu seo latexa, escomezando a resolución xusta e definitiva do preito
walon-flamengo. Austria, n-oustante a reducción considerábel de territorio que
sofre pol-a derrota, estabresce coa federación das partes heteroxéneas xeográficamente
que a forman, a sua orgaización política definitiva. Por baixo da tiranía
dictatorial qu'encadea as terras dos croatas, serbios i-eslovenos, someténdoos
á un réximen monárquico unitario, se ven arranxando a gran eisprosión que
derrubará a forteza tiránica pra qu'encol dos seus anacos xurda a libre
federación dos pobos diversos que constituien a chamada Gran Serbia. Na
Ingraterra que, como é sabido, forma cos seus vastos dominios unha verdadeira
sociedade de pobos libres, se acentúan, cada vegada, con máis forza os
movimentos á prol das autonomías respectivas no País de Gales e na Escocia,
non sendo aventurado afirmare que non está lonxano o día en que a gran illa
británica inicie a sua estructura á base do recoñecimento das autonomías dos
pobos diversos -os siñalados e cicáis algún outro- que n-ela se achan
afincados. Na mesma centralizada Francia, o Estado citado de cote como modelo de
réximenes unitarios, pra ninguén é un segredo que se ollan síntomas de que
anda á se iniciare algo que, ao longo, pode levare ao troque da orgaización
francesa tan unitaria e centralizada. O movimento bretón de recobro e recoñecimento
da esmorecida persoalidade e a oposición das rexións recuperadas á Alemaña
á se someteren á un réximen nivelador qu'esquece as suas características
propias e difrenzaes, eisí como os tencionamentos endereitados á espertare a
persoalidade provenzal, son probas concruintes de que non ten de tardare moito
tempo sen que o Estado francés se olle obrigado á aceptare na sua orgaización
aquelas modificacións que o vivo rexurdire dos pobos n-él eisistentes lle impoña.
E si máis se quere óllese, asemade, o que anda
á pasare na Hespaña, n-ista Hespaña até o de agora impedida pra levare a
cabo o seu verdadeiro desenvolvimento e de desenrolare a sua verdadeira vida por
llo impedire a ausurda e rexa centralización, o estúpido uniformismo que até
o de agora foi a base de toda a sua orgaización como Estado...
Cos exempros devanditos abonda pra que o lector se
decate de como nos días que corren se manifesta xa con toda craridade a crisis
do Estado unitario, a franca tendenza â sua superación, ou sexa ao troque da
artificiosa orgaización que son os grandes Estados unitarios, pol-a que millor
lles acae, ou sexa a que se acha de acordo coás realidades. Isto é, o Estado
integrado por orgaismos vivos -as nazonalidades ou pobos diversos n-él
agrupados-, motivando a realización prena da variedade máis compreta e armónica
dentro da unidade máis perfecta, e sendo como a feliz eispresión política dos
vencellos ou das comenenzas
comúns qu'eisisten ou poidan eisistiren antre varias unidades integradoras da
totalidade estatal.
Posibelmentes, todo isto que de xeito tan probe
fica apuntado nas liñas denanteriores, sexa a confirmación do pensamento de
aqueles que tantas vegadas teñen repetido qu'eisí como o século XIX foi o século
dos dereitos individuaes, dos dereitos do home que a Revoluzón francesa impuxo,
o século XX terá de sere o dos dereitos da colectividade, o século dos
dereitos dos pobos.
Dimpóis das lixeiras referenzas que se fan âs
diversas e sucesivas xeiras históricas nas liñas que denanteceden, chega un â
concrusión de que as grandes unidades políticas que son os Estados levan xa
percorrido o cicro compreto da sua evoluzón política, evoluzón que comprende
dende o período tribal e a orgaización dos pirmeiros rudimentos do Estado,
pasando dimpóis poI-os grandes Estados antergos, máis tarde pol-as monarquías
moderadas que os bárbaros fundaron, logo pol-o réxime feudal e dimpóis pol-os
gobernos persoaes que teñen a sua axeitada eispresión nas monarquías
ausolutas e, derradeiramentes pol-os gobernos constitucionaes e democráticos
dos nosos días, pra chegare ao momento actual no que superada xa, a causa do
progreso humán, a forma unitaria dos Estados, ístes, seguindo a sua marcha
ascensional i-evolutiva, andan á s'emborcaren xa na forma federal qu'é a forma
perfecta â que o Estado vai tendendo dende o momento mesmo do seu xurdimento
histórico.
Tratábamos de amostrare n-iste capíduo qu'en
todoI-os pobos foi decote postulado normal da sua
orgaización política o respeto máis fondo á todal-as variedades n-eles
eisistentes. As lixeiras referenzas que faguemos ao xurdimento e desenrolo dos máis
sonados pobos da antiguedade eisí nol-o dín con craridade meridiana. Por elas
se olla que o normal, que o adoitado dentro da mecánica constructiva dos
Estados non foi xeralmente a reducción de todal-as variedades e difrenzacións
naturaes á un tipo común, sinón, contrariamentes, o respeto máis ou menos
compreto á taes variedades, tirando d'elas o que tiñan de común, pra encol de
tal base, e tendo como materiaes axeitados os feitos difrenzaes, erguere o
edificio estatal con toda aquela vitalidade que resulta do conxunto armónico de
orgaísmos diversos e ben vivos que forman aquél e determiñan ísta. É certo,
sí, que hai un momento en que semella impôrse -i-en moitos casos se impón-
dentro de determiñados Estados, o criterio ausurdo da centralización e o
uniformismo termando de matare todal-as variedades que naturalmente eisisten nélas.
Mais isa acción esgotadora e contraria ao que as leis naturaes recraman inda
que semelle tere trunfado e chegue á abranguere duranza, ao fin e ao remate
finda por s'esmorecere paseniño ou supetamente. I-estonces o que semellaba
morto e desaparescido -a variedade, o feito difrenzal- torna á xurdir pra
desempeñare aquela función cuio orixen responde á leis inmutábeis que os
homes non poderán endexamáis anularen.
|
BVG
Atrás
Índice de Páxinas
Páxina Seguinte
Ir ao índice de Páxinas