|
Si
paises hai no mundo que pol-a sua estructura xeográfica, poI-as
suas características especiaes e poI-os seus denantecedentes
históricos esteñan pedindo á berros unha orgaización estatal
que non teña ren de centralizada nen de unitaria, un de ises
paises, cicáis o que se atope en pirmeiro térmo, sexa a
Hespaña. O Estado que vimos padecendo os moradores da Penínsua
dende que os Reis Católicos encetaron a laboura centralizadora e
unitarista, laboura que realmentes culmina cando Felipe V, o
pirmeiro rei da malfadada dinastía borbónica, priva das suas
liberdades â groriosa nazonalidade catalana, é un Estado que
nen de perto nen de lonxe responde no máis mínimo âs
eisixenzas e aos imperativos da realidade. Feito de costas â
verdade, pechando os ollos ao que os feitos recramaban e siguen
aínda recramando, o Estado hespañol construieuse
caprichosamente, seguindo normas e modelos eistranxeiros. Foi
realizado como algo artificial, froito de persoaes egoismos
maiestáticos e con propósito delibeirado de que non fose outra
cousa que o ample e dilatado asento, a eistensa base, o
afincamento axeitado de un choído ausolutismo monárquico
-reises, privados, camarillas- situado á cuberto, pol-as
consecoenzas da orgaización artificiosa dada ao vasto orgaismo
estatal, de todo soerguimento de arelas democráticas e
libeiradoras nos diversos pobos que as comenenzas reaes someteron
a un uniformismo ausurdo e contrario á toda razón e á toda
lei.
O Estado hespañol, póis, contra o
que recramaban e recraman ainda, aunadamente, a Historia, a
tradición, os feitos todos, se pode asiñalare como un caso
único de construcción que s'ergue choutando por riba de toda
consideiración â realidade, e como faguendo un innecesario
alarde de desprezo e d'esquecimento ao que os feitos e as leis
naturaes mandan. É un caso típico de superposición do real, do
que verdadeiramente é, pol-o convenzonal, pol-o falso, pol-o
qu'e compretamente artificial. O Estado hespañol, atal e como
ven sendo dende que como tal Estado aparceu constituido, é un
caso exemprar de laboura tenaz e persistente pra chegare â
suprantación do que a natureza manda pol-o que o home quer.
Dimpóis de cinco séculos da
laboura aludida os resultados están â vista. O que a Natureza
mandaba e sigue mandando se non cumprira, mais non puido tampouco
bulrarse. Os homes quixeron, traballaron, labouraron arreo por
vencere o mandato natural. E o resultado ben se olla. Hoxe, cando
xa tanto tempo leva pasado dende que s'encetóu a tarefa de
faguere das diversidades hispánicas, vivas decote, unha unidade
perfectamente ríxida cuia fórmula ou eispresión xurídica fose
un Estado unitario, centralizado, de tendenzas ferozmente
ausorventes e asimilistas; hoxe, cando non é unha sinón que xa
son varias as centurias transcurridas dende que se levou á cabo
o pirmeiro ensaio unitario, vimos á atopamos conque as
diversidades se non esmoreceron, que o qu'era vario, vario sigue
sendo, e que os feitos difrenzaes, pese á canto por derrubalos
se fixo, permanescen ergueitos, vivos, latexantes, como faguendo
unha tácita afirmación de que soio téndoos en conta, pro moi
en conta, será posíbel estructurare na Hespaña un Estado que
sexa eficente, que rinda os froitos que deba rendire e que,
principalmente, abranga aquela permanenza e duración que tan
necesarias se fan en todo bon ordeamento de pobos.
Ista aberración de faguere unha
orgaización estatal como a hespañola, sen contacto algún co-á
realidade e sen que, poI-o mesmo, puidera nunca refrexare
fidelmente, nen aínda torpemente sinón con engano, as
necesidades, o xeito de sere, as realidades do conglomerado
peninsuar pra qu'está feita, é a causa indiscutíbel de que a
Hespaña, dimpóis de anos e de séculos de réximen unitario,
rexamente unitario, se atope aínda en xeira constituinte. I-é,
asemade, a causa de que tal xeira leve semellas de se non choere
en definitiva até que a constituzón da Hespaña sexa o que deba
sere, e á cuio ouxeto os esforzos todos parce que agora ¡ao
fin! escomezan á s'encamiñaren, como ben craro o dí isa
apetenza de vida autonómica que nos pobos hispánicos anda a se
desenrolare, e que a Constituzón repubricana actual -ben lonxe
de sere aínda a que degoiran todol-os que saben fitaren sen veos
â realidade- concede sempre e cando a petición se formule con
afincamentos sólidos.
É abraiante por demáis ouvire que
a orgaización do Estado hespañol é a única axeitada ao que o
pasado histórico demanda e ao que a tradición hispánica co-á
sua forza ingrávida determiñan. Os qu'eisí se manifestan de
xeito tan incomprensíbel, o fan, ou ben porque lles compre
faguelo eisí inda á sabendas de que minten, a fin de
xustificare un statu quo no que tan ben medran as suas
comenenzas persoaes e os seus egoismos; ou ben por iñoranza e
descoñecimento ausoluto do que a Hespaña foi sempre e cando se
manifestóu atal e como naturalmente é, sen aquelas
deformacións á que veu logo á obrigala a tiranía cesarista de
Austrias e Borbóns con toda a sua secoeIa de oligarquías
parasitarias i-espoliadoras.
Pasando a olIada, inda que non sexa
máis que de prêsa, âs carreiras, pol-a Historia de iste
conxunto de pobos perfectamente difrentes e donos de acusada
persoalidade que se chama a Hespaña, con toda craridade se olla
como tal conxunto, en momento algún da sua eisistenza, veu á
constituire unha unidade rixida, na que soio prevalescese decote
un soio poder e unha soia orgaización afincada n-un centro
único e indiscutíbel. Contrariamentes, óllase como os pobos
todos da Penínsua gozaron de unha vida autónoma, de unha vida
ceibe até o momento en que os ausurdos dereitos de parentesco e
a consaguinidade, que tanto privan e tanto repersentan no
réximen monárquico, motivaron que o goberno da Hespaña caese
en máns d'eistranxeiros cuia única preocupación era a de que o
Poder real se manifestase en toda a sua plenitude, sen soma de
oustáculo ou oposición, e tendo o territorio peninsuar como
campo axeitado onde atopare, todo o necesario pra o sostimento de
aquel Poder insaciabel.
Non é certamentes nos tempos
antigos cando a Hespaña forma un todo idéntico e sometido ao
mesmo poder. Con respecto á ísto e falando das provincias, dí
Pí Margall: "Roma non soio lles non impuxo a sua relixión,
nen o seu dereito; aínda no político distou de suxetare á
unhas mesmas condicións âs cibdades da Penínsua. Unhas eran
estipendiarias, outras latinas, outras itálicas, outras
colonias, outras confederadas, outras municipios; e gozaban cada
cal de maior ou menor liberdade asegún a sua categoría".
Somentes nos tempos derradeiros da
dominación romana chegou a Penínsua á abranguere relativa
unidade. E pra iso necesario é faguer constare que isa relativa
unidade soio se fixo, como o mesmo Pí Margall fai notare, pol-a
acción da forza, única i-eiscrusivamente, ou sexa pol-a
intervenzón de un poder eistrano.
Chegan os tempos medios. Coa
invasión dos bárbaros a unidade relativa á que a Hespaña
chegara cós románs, se creba. I-estonces xurde de novo a
variedade espontánea da Hespaña con todaI-as suas múltipres
manifestacións. Sendo nos tempos de Recaredo cando volta á se
mostrare algo que xa semella unidade, e cuia realización outra
vegada corresponde eiscrusivamente â forza, n-iste momento
repersentada poI-os monarcas godos.
Coá chegada dos árabes a unidade
pouco consistente se forma nos derradeiros tempos da monarquía
goda, torna de novo á se crebare. E arredados, sen contacto
apenas antre sí, os pobos do norte peninsuar escomezan a
campaña contra do mouro invasor, dando lugar á que, ao paso que
o reconquerimento avanta, vaian xurdindo novos Estados cristiáns
no chan hispánico, cuia duranza en tantos casos é efímera por
demáis. A división, sempre latexante, dos diversos pobos da
Penínsua -como dí tamén Pí Margall- contribuían, antre
outros factores, os mesmos reises, que cos seus testamentos,
estabrescedores da división dos dominios antre os fillos,
ocasionaban tantas vegadas o xurdimento de Estados novos.
O insigne mestre do federalismo, D.
Francisco Pí Margall, apunta o feito de que pol-o infruxo do
xenio ibérico, predisposto decote â división e ao máis
acentuado individualismo, se manifestase antre os africáns
invasores da Hespaña, cuio dogma era amplemente unitario en
todol-os aspectos, aquela tendenza e propensión á se
desgregaren, formando orgaísmos ou colectividades autónomas ou
libres. Tal tendenza se manifestou perante a sua estada na
Penínsua e culmina con aqueles reinos de taifas, verdadeira
atomización singular do mahometismo ibérico, e cuia
atomización, tan contraria ao xeito árabe decote unificador,
xustifica de abondo a sospeita do autor de "Las luchas de
nuestros días" que nós compartimos.
A división da Hespaña en diversos
e numerosos Estados perante os tempos do Medioevo, Estados cuia
cantidade por virtude dos pactos, dos legados ou por outras
circunstanzas unhas vegadas aumentaba e outras disminuía, feito
ben coñecido é de todos. Por parte algunha se abesulla, na
xeira referida, a tendenza â unidade, pois ainda cando por
consecoenza de unha defunción, ou por outra calquer
circunstanza, dous ou máis Estados de aqueles se axuntaban, o
faguían de un xeito que non supoñía amalgama, fusión plena,
unificación de todal-as suas modalidades. Moi lonxe de iso, en
cada un d'eles se mantiñan vivas as suas características e
prerrogativas, tendo a xuntanza, poI-o xêral, todal-as semellas
de unha verdadeira federación.
Un ilustre autor arxentino, o Sr.
Ramos Mejía, estudando a orgaización histórica hespañola, dí
acertadamente o que sigue, que corrobora as manifestacións
nosas: "A unidade hespañola se non operou por movimentos de
opinión, por un procedimento de compenetración individual,
sinón por yuxtaposición d'entidades colectivas que se axuntaban
por medio de pactos ou de outro xeito, coá sua lexislación e
goberno propio, côs seus intreses, sentimentos e preocupacións
particulares; non foi un acto íntimo, sinón eisterno; non un
movimento molecular de materia, diremos eisí, sinón unha
incorporación fraccionada de nazonalidades até estonces
independentes, e cuios pobos permanescían eistranos á ela. Foi
unha verdadeira confederación de monarquías, e por ísto
ningunha nazón da Europa está máis arranxada qu'ela pra o
goberno federal en todal-as suas formas. É o seu herdo".
Eisactamente. A Hespaña, digan o
que queiran os que tratan de probaren que n-ela eisisten de cote
a tendenza e predisposición naturaes á formare unidade plena,
cô que terman de afincare a sua oposición á todo o que sexa
descentralización, autonomía, liberdade, en suma, dos pobos
compoñentes do Estado hespañol, é un caso típico de país ao
que se lle adxudicou, contra toda razón e choutando por riba de
todol-os imperativos naturaes, un réximen unitario, de
centralismo rigoroso, que nen de lonxe nen de perto lle poido
nunca ire ben sinón todo o contrario. E â forza ten que sere
eisí xa que por todo, ausolutamente por todo o Estado hespañol
é un Estado pra o que a única forma de orgaización axeitada é
aquela que permite a convivenza de diversos feitos difrenzaes sen
afectalos no máis mínimo, ou sexa a orgaización federal no
senso máis ample posibel.
Por non querere aceptalo eisí, por
pechal-os ollos ao que os feitos recramaban e ao que as leccións
elocuentes da Historia de Hespaña se non puido atopare, dende
que pol-a forza se lle obrigou á encaixarse n-unha ausurda
orgaización uniformista e unitaria, con aquel equilibrio e
aquela estabilidade que tan percisos son pra que os pobos aporten
â causa común do progreso universal o meirande rendimento
i-eficacia. E foi por iso poI-o que se puido decire por alguén,
e por certo que con moita xustiza, que as características do
Estado hespañol dende que se constituira como tal Estado, sen
tere pra ren en conta os dictados da razón nen os mandados da
natureza, foron o descougo e o degoiro, decote latexante, de
atopare unha postura decisiva, motivos pol-os que a Hespaña non
puidera realizare, sinón moi deficentemente, e soio en pequena
parte, aquela laboura que pol-a sua potencialidade natural cabía
agardara d'ela; engadindo que isa realización se non ollaría
até que a Constituzón hespañola deixara de sere unha causa
artificiosa, unha cousa falsa pra se axustare â varia e rica
realidade hispánica por ela coutada e privada de todo dinamismo
e de todo natural desenrolo.
Referíndose â Hespaña e
corroborando, asemade, as nosas afirmacións denanteriores, dí o
francés Montalembert: "A Hespaña enteira até o século
XVI, non foi máis que unha confederación de repúbricas, máis
ben municipaes que federaes, das que os reises non eran máis que
presidentes, tendo cada unha as suas leises, usos e dereitos, o
seu esprito e a sua vida persoal e difrente. A vida estaba en
todal-as partes, e a independenza tamén; porque eran infinitos
os centros de actividade que â pirmeira siñal se convertían en
centros de resistenza..." "O verdadeiro poder o
exercían as asambreias; é decire, as Cortes o mesmo en Castela
qu'en Aragón, i-en todal-as partes istas Asambreias eran
soberanas en materia de impostos e de lexislación".
Como ouserva acertadamente Pí
Margall, ainda dimpois de formado un soio corpo de nazón -él
chama eisí ao que nós chamaríamos Estado- baixo o cetro de
Felipe II, por estaren todol-os pobos peninsuares gobernados
pol-os mesmos reises, emporiso seguía cada un de ises pobos
gobernándose por instituzóns e leises propias. De ísto,
asegún manifesta o ilustre ouservador, se deitaba á consecoenza
de que o Rei, pr'as suas empresas, se achaba obrigado á
mendigare os axeitados socorros de Cortes en Cortes, padecendo
eisí a sua fachenda i-estando disposto á sufrire as mágoas do
desare. "Isto levou aos Reis -dí Pi Margall- á iren
raposeiramente socavando a liberdade das rexións. De Castela,
testa do reino, lles mandaban xente que no seu nome os
gobernasen, i-en canto puidesen lles cercenasen os fueros
de que máis ciumosas estaban. As rexións, non podende
sobrelevalo, recurriron axiña â queixa, dimpois âs
armas...". "Moi outro curso terían seguido as cousas
-prosigue o político escrarecido- si xa os Reis Católicos
tivesen creado unhas Cortes ou un Consello no que,
repersentadal-as rexións todas da Penínsua, tivesen delibeirado
e resolto encol dos negocios comúns, sen menoscabo das diversas
instituzóns e leises qu'en cada rexión houbera. Cicais non fora
mester recurrire â violenza pr'â anexión de Portugal e
Navarra; e xa que se lle tivese empregado, non tería Portugal
loitado tan tenazmente por recobrare a sua independenza".
De intrés é faguer constare que
cando se leva á cabo a unión de Castela coá confederación
catalano-aragonesa, de cuia unión se pode decire que arrinca o
vieiro da chamada unidade nazonal que tanto louban os
unitaristas, os Estados que constituiron tal unión, pra formala,
non foron obrigados á renunciare ao seu gobemo propio, âs suas
instituzóns peculiares, â sua autonomía en suma. A unidade
superior, qu'estonces se realiza deixa á salvo as variedades
todas: qu'entran a formala. I-é andado o tempo, e poI-as causas
que apunta Pí Margall nas liñas transcriptas denanteriormente,
ou sexa pol-a cobiza de poder sen frenos pol-a cobiza e o degoiro
de mando ausoluto que caracteriza aos Austrias e dimpois aos
Borbóns, poI-o que paseniño se van mermando as liberdades e as
prerrogativas dos pobos sometidos â monarquía. De ise xeito,
centralizadas todal-as fontes do poder, n-unha soia man todol-os
resortes creadores, n-un soio puño todol-os resortes das
iniciativas, o monarca coá sua camarilla tiña o
camiño libre pra poder realizare doadamente os seus caprichos e
levare á cabo, sen oposición algunha, a execución compreta da
sua vountade, execución tantas vegadas desastrosa pra os
súbditos que a soportaban.
Istes, pois, son os denantecentes
históricos do Estado hespañol. E istes, poI-o tanto, son os
denantecedentes que obrigaban á que a sua orgaización fose
respetando as variedades, xa previo o recoñecimento da
autonomía das mesmas -cal agora anda á se faguere-, xa por
medio de unha verdadeira orgaización federal. Como se olla, iso
do unitarismo, da centralización do réximen unitario e
asimilista que logo xurde, é algo aIleo por compreto ao que os
denantecedentes, as realidades naturaes e a historia dos pobos
hespañoes recraman. É algo que se impuxo por comenezas,
desviando bruscamente o proceso histórico das Hespañas do seu
curso natural e tratando d'enmendare, por segundar caprichosas
cobizas, a obra inxente que de consuno realizaron os elementos
mesolóxicos do chan peninsuar e tantas xeneracións como nos
denantecederon na posesión de iste chan.
Resumindo, a tendenza â
unificación política que na Hespaña non eisistira francamente
en ningún momento da sua historia, pois decote se mantivo o
respeto máis compreto âs diversas variedades que a integran, se
inicia tempo dispois de levada á cabo a xuntanza dos difrentes
Estados peninsuares baixo unha soia coroa. E si ben é certo que
pol-o que fai â Galiza hai o feito siñificativo da prohibición
do emprego da fala, ordeado pol-os Reis Católicos, dimpois do
vencimento traizoeiro de Pardo de Cela, cuio feito síntoma ben
craro é de un propósito asimilista, emporiso se non pode decire
con toda propiedade que a unificación política e a
centralización se inicien estonces plenamente. Van, con todo,
tomando cada vegada máis corpo, si ben de un xeito paseniño,
solerminamente. Acentuándose côs monarcas da Casa de Austria e
aumentando decote en intensidade côs Borbóns. Vindo á
constituiren os fitos tristeiros de aquel ausurdo e vergoñoso
proceso unificador e de asimilación, as xornadas de Villalar, a
execución do Xustiza aragonés, o erguemento das Xermanías en
Valencia e tantos outros feitos que compoñen o ronsel, prêto e
tinguido en sangue, que a Monarquía vai deixando á pos de sí
no seu avante decidido deica o ausolutismo e a centralización
máis choídas.
Termare, pois, agora, de que a
liberdade sexa côs pobos da Hespaña, pra que ístes tornen á
viviren a sua vida, afirmando rexamente a propia persoalidade,
non é máis que labourare pra que o natural desenvolvimento de
taes pobos, con brutalidade desviado do seu vieiro por obra de
unhas monarquías eistranxeiras, volte de novo a se iniciare.
Pois soio eisí a vida da Hespaña poderá voltare â normalidade
e á ser o que debe sere e non o que ven sendo perante istes
cinco séculos de predominio alleo e de vergoñas continuadas.
|
BVG
Atrás
Índice de Páxinas
Páxina Seguinte
Ir ao índice de Páxinas