BVG     Atrás    Índice de Páxinas

(O MAÑOSO)
     Houbo un momento no que os meus pais emprenderon a aventura de comprar unha taberna, penso que foi idea do meu pai e que á miña nai non lle facía moito chiste. O que pasa é que xa eramos tres fillos e viña outro en camiño, chegamos a ser seis. O primeiro local que tivemos chamábase O Mañoso. Debémolo ter do ano 60 ao ano 63 ou 64. O Mañoso está aínda, moi desfigurado hoxe, ao lado da Facultade que hoxe é de Xeografía e Historia, e que naquel momento para os santiagueses era o que chamábamos todos a Universidade, por antonomasia. Daquela alí estaban moitas carreiras xuntas: Dereito, Filosofía e Letras... Practicamente todas as carreiras de letras estaban alí.
     E eu de neno teño xogado pola facultade, por aqueles corredores. Entrabamos os nenos..., coabámonos para dentro aos lugares prohibidos a correr e deambular polo edificio adiante. Lembro aínda cos ollos do neno aqueles espacios grandes... Anos máis tarde estudiei alí a miña carreira universitaria. Recordo que fronte a isto que chamabamos a Universidade estaban os estudios de Radio Galicia-SER, e eu recordo de acompañar a un irmán máis vello a levarlles os cafés porque eramos o bar achegado, entrar nos estudios da Radio...Tamén uns anos máis tarde, cando tiña catorce, fixen alí un programiña semanal.
     Ou sexa que nun espacio moi pequeno estaba a Universidade, a radio...O característico de Santiago é a alta concentración cultural nun espacio moi pequeno. Santiago é un verdadeiro pote a ferver no que cocen o pasado e o presente, o popular e o culto...Mira, por exemplo, no Mañoso, moitos anos antes de ser da miña familia, tomaban tazas, "chiquitas", Alvaro Cunqueiro, Luis Seoane...E eu admiro a Seoane por riba de todos os artistas galegos. Para min é unha estupenda plasmación humana da miña idea de artista, Seoane era antes de nada un grande artista plástico, que palabra tan fea esta para chamarlle a un artista. E tamén era un intelectual comprometidísimo, fecundo, proteico, diverso, que o mesmo facía un mural, que un gravado, que un óleo sobre bastidor, que editaba libros antifascistas, antifranquistas, que os escribía el. Eu adoro a Seoane, e ao seu lado que tristes, aborrecidos, mortuorios, tantos santóns "gallegueros". Carallo, Seoane si que foi un artista e un intelectual vivo. Era un moderno dos bos, exilado dun país derrotado, aquí non había sitio para el. E desgraciadamente o galeguismo que ficou aquí foi quen formou novas xerazóns na súa ladaíña morriñenta, e non aquel republicanismo liberador dos exilados. O galeguismo e o mundo intelectual que ficou era tan lastimoso..., como o país todo, naturalmente. En fin, a historia de España toda, a da Galiza, é unha putada. Gracias a Franco, aos franquistas e mais a nai que os pariu a todos. Perdemos o mellor. )
     Sobre todo lembro un mundo popular moi vivo. Recordo que os xoves en Santiago era o día da feira. Nese día a cidade transformábase, e isto durou ata que eu tiña quince ou dezaseis anos, ata que estudiei sexto de bacharelato. A feira estaba no centro da cidade de Santiago, no centro da alameda e alí se xuntaba a cidade e o campo. Os xoves chegaba xente de todas as aldeas e pobos da Galiza, e chegaba xente de Lugo, de Ourense, da provincia de Pontevedra, de todos os lados. E chegaban persoas e animais. A veces viña, unha cousa curiosa hoxe inconcevíbel, nos mesmos automóbiles na parte de diante xente e na parte de atrás animais. Entón a xente viña cos animais e viaxaba dentro ou enrriba do coche cos cestos sobre a carrocería. Os xoves Santiago enchíase de labregos, labregas e animais. Era marabilloso porque transformábase nunha cidade absolutamente medieval. Os xoves Santiago olía aos callos dos bares e a calor humana e húmida. Penso que foi o poeta Uxío Novoneyra o que escribiu da "Europa da gleba", palabras significativas.
     O bar enchíase de labregos e tratantes. Eran os nosos avós, os nosos pais labregos. Ao fin e ao cabo nas cidades, na nosa xeración ou dúas ou tres atrás, todos vimos da aldea. Os nosos avós visitábannos e de feito no meu caso era literal. No meu caso viñan os meus avós da aldea da miña nai, sobre todo polas grandes festas de Santiago, á feira da Ascensión, que era unha grande feira de cabalos, e a Feira do Apóstolo: a grande feira galega. Viñan os polbeiros e facíase o polbo a feira, e recordo os seus nomes, moi paveros, como eran "O Capitán Pirata", "O fillo do Capitán Pirata", "O neto do Capitán Pirata"... Cada polbeiro colocaba a súa tenda e era unha marabilla de ruído e recendos.
     Arredor da feira viñan feirantes. Eu recordo clientes nosos na taberna do Mañoso. Recordo a un home moi pintoresco que se chamaba o señor Papiri. Era un home que non sei se era xitano. Falaba galego unhas veces, castelán outras..., falaba galego moi ben, e dende logo á súa clientela, como eran galegofalantes, faláballes en galego. El vendía cousas miúdas. Vendía desde pastillas de xabón ata adorniños, un pouco de bixutería, panos... de todo un pouco. Eu lémbroo berrando: "¡Vinde porcas, vinde. Vinde porcas, que non vos lavades! ¡Pastillas de xabón a peseta, braghas de cú aberto, medias que cheghan á cheminea!" E é gracioso que as mulleres, facéndolle caso, reuníanse ao redor del. Facía o reclamo con humor. Na comunicación persoal no noso pais hai unha marxe moi grande para o humor e para a picardía. A nosa linguaxe popular está chea de picardía e de intencións, a comunicación é un xogo de intencións amagadas e encubertas constantemente, é como un combate irónico constante.
     Tamén lembro a una muller xitana, chamábase Arxentina, la mujer adivina. Ela vendaba os ollos e facía de adiviña. Naturalmente, acertaba gracias ás informacións subrepticias que lle transmitía o seu acompañante.
     Os xoves era unha embriaguez, un tumulto, unha inundación de diversidade, de vida. A cidade estaba embriagada de vida. Ademáis recordo o rito dun prato típico que sempre houbo en Santiago, os callos á maneira galega, cos garabanzos. Miña nai por certo facíaos moi ben. En O Mañoso facíanse moi ben e viñan os veciños a buscar os callos. Recordo aquela como unha etapa de bastante apuro, viviamos nunha casa pequeniña encima do negocio. Houbo que instalar una ducha na adega, onde estaban os pipos de viño. Así recordo eses ritos da hixiene, que non era a idea de hoxe, nin como se vive hoxe o corpo e a hixiene. Desde logo duchabámonos un día á semana. Hoxe, sobre todo a xente nova, vive unha certa histeria da hixiene, do olor do corpo, e hai que recordar que na vida dos nosos pais, e desde logo na vida da miña infancia, a xente se bañaba normalmente un día á semá porque moitas veces non había nas casas auga corrente, e a auga ademais quentábase na cociña, non había termos nin duchas eléctricas ou de gas. Quentar a auga na cociña levaba tempo e había que xuntar auga, e bañábanse varias persoas na mesma auga. Eu recordo en Sar unha tina de zinc e irse bañando os irmáns.
     Mellorou moito a hixiene, e iso é estupendo. Mais tamén quero dicir que hai entre algunha xente algo de histeria coa hixiene e os microbios e os olores e todo iso, e que nos está a facer un pouco intolerantes, logo viaxamos a outros países e queremos trasladar o noso criterio actual de hixiene e facer diso un absoluto. Non nos damos conta de que o que estamos vivindo é relativo, é algo novo ademais. Eu teño oído a xente nova nosa xulgar con moita dureza os costumes de limpeza dos ingleses, por exemplo, cando eses hábitos eran os que tiñamos todos aquí non hai tantos anos.
     Logo tamén acórdome de neno da vida na taberna, en O Mañoso. Naquel época Santiago estaba aínda moi vivo, cheo de veciños. Hoxe o casco, Santiago histórico, está morto, é una momia moi ben conservada, moi fermosamente conservada, mais non ten veciños. É un triste fracaso, fóronse os veciños e nada máis queda quen non pode marchar, entre a especulación, os reparos excesivos para amañar as vivendas por dentro e os ruidos nocturnos debido aos horarios dos bares non hai quen queira vivir alí. Daquela estaba chea de veciños e de nenos a corricar polas rúas. As tabernas e os cafés estaban cheos de clientela, de santiagueses.
     Recordo un cliente noso que era descendente dunha xinea local de debuxantes e pintores, que se chamaba Villafines. Este señor Villafines recórdoo vir pola taberna e pintar con xiz un debuxo nun encerado que tiñamos alí colgado no que se anunciaban as tapas. Recordo que como o debuxo tiña moito mérito pois deixouse estar e aguantou moito tempo na taberna, sen poder anunciar as racións. Tamén acordo outro home que viña pola nosa casa, o bar, un cliente que tamén debuxaba, e facía deseños para una tenda de mobles. Cada semana facía un debuxo alí na pizarra das tapas, supoño que competindo un pouco con Villafines. Eu tiven alí un exemplo artístico, unha referencia artística naquelas persoas modestas. E de feito foi daquelas que eu tamén empecei a debuxar. Podía ter eu 5 ou 6 anos, e empecei a debuxar. Recordo que os meus pais exaltaban os meus debuxos, e llos ensinaban orgullosos aos siareiros. E recordo xa daquela de facer algún debuxo a algún cliente... serían garabatos, claro. Esas cousas que teñen algúns pais, os meus desde logo estaban orgullosísimos de todos os seus fillos, aínda hoxe.
     (Teño moi craro que foron os nosos pais, especialmente miña nai, quen alimentou a ambición para a vida de todos os irmáns, e quen nos deu tamén confianza en nós mesmos. A miña nai é sorprendente, dá por suposto que os seus fillos somos capaces a todo. Por exemplo, cando tiven un desagradábel enfrontamento público con Fraga Iribarne, á miña nai preocupábanlle naturalmente as consecuencias para min, pero con todo ela estaba menos preocupada ca min. Ela daba por suposto que un fillo dela podía enfrontarse perfectamente a Fraga e á súa administración ou a quen fose se o consideraba pertinente, e desde logo se o facía era porque habería razóns para ese enfrontamento. Ela únicamente me animou a que tivese coidado, ¡a que o fixese con prudencia! A miña nai é un fenómeno. E desde logo na súa imaxinación nunca concebiu límites para os seus fillos.
Tampouco o meu pai foi manco niso. Hai un par de anos, non conforme con que os meus libros fosen tendo unha boa acollida razoábel, dime coa inocencia de quen fala desde o fondo da alma, "bueno, a ver si me das una alegría y te dan el Premio Nóbel antes de que yo muera". (Riso) Un día destes voume ter que dar algo de présa con iso, porque o meu pai está xa moi maior. )

© 2006 Biblioteca Virtual Galega