Despois de oito meses, aínda continúa a ser utilizada a fotomontaxe
publicitaria da multinacional Pirelli coa maxestosa figura de Ronaldinho
vestido coa camisola 10 do Inter de Milán, amosando a planta da súa
bota esquerda e abrindo os seus brazos en cruz —nun xesto moi
típico do goleador— sobre a cidade de Río de Xaneiro como se fose
a estatua do Cristo Redentor do Corcovado. Hai que recoñecer que a
imaxe, "irreverente" para a Igrexa católica, ten moita forza.
Aínda máis aquí no Brasil, onde a explotación do caucho natural
está ligada a outros sacrificios e calvarios.
A seringueira ou Hevea brasiliensis é
unha especie tropical natural da rexión amazónica. No seu tronco os
seringueiros fan cortes diagonais e o látex vai saíndo e escorrendo
nun recipiente amarrado á árbore, o caucho, "a árbore que chora",
segundo os indios peruanos. Antigamente ese látex líquido aplicábase
a unhas varas que se facían xirar sobre unha fogueira. Quente e
afumado, perdía a toxicidade e volvíase sólido e resistente.
En 1839 o invento da vulcanización do
americano Charles Goodyear revolucionou a industria. Mesturando o caucho
con xofre, logrou o punto ideal de elasticidade —o pe de Pirelli—
e impermeabilidade. Un producto moi apropiado para a producción masiva
de bicicletas e automóbiles. A súa demanda provocou unha migración de
medio millón de persoas, procedentes a maioría do pobre nordeste, que
entre 1850 e 1900 —o impacto foi brutal— multiplicaron por dez
a poboación do val amazónico e fixeron florecer cidades como Belem ou
Manaus.
A riqueza parecía inesgotable, pero a euforia
resultou pasaxeira. En 1876 o aventureiro inglés Henry Wickham, que se
facía pasar por un excéntrico coleccionista de orquídeas, chegou ao
Amazonas e conseguiu levar de contrabando milleiros de sementes. En
poucos anos o cultivo da hevea nas colonias británicas do sueste
asiático, plantacións racionais que, ademais, non acarreaban os
perigos da selva, acabou co monopolio brasileiro. 1913 foi o ano do
desastre. Milleiros de nordestinos víronse obrigados a regresar ás
súas terras, deixando
os seringais practicamente abandonados.
A historia repetiuse durante a Segunda Guerra
Mundial, tralos acordos asinados entre Roosevelt e Getulio Vargas. En
1942 o goberno brasileiro pediu un ?esforzo de guerra? co fin de
aumentar a producción de caucho natural en cen mil toneladas anuais e
axudar aos aliados, carentes desta materia prima pola invasión xaponesa
de Malaisia e Borneo. Recrutados de novo nas mesmas terras descarnadas,
cincuenta e cinco mil nordestinos alistáronse, fuxindo da seca e da
miseria, neste peculiar exército de seringueiros que se lanzou, voraz,
sobre a Amazonia. Morreron trinta e tres mil, víctimas da malaria, a
febre amarela, o paludismo e, en xeral, das durísimas condicións de
traballo, cando non das loitas contra os indios.
A epopea acabou en traxedia e alimentou algúns
mitos. Como o da existencia de Mapinguari, un comedor de carne que,
segundo os indios apurinãs, vivía na selva e asustaba aos seringueiros
nos menceres da extracción de látex. Ao parecer, só un certeiro tiro
no embigo podía matar o bicho. No Parque Chico Mendes, na periferia de
Río Branco (Acre), un monumento reprodúceo a tamaño natural e axuda a
contar a lenda aos visitantes. |
BVG
Atrás
Índice de Páxinas
Páxina Seguinte
Ir ao índice de Páxinas