|
Segundo o último censo vixente, o de 1996, o Brasil ten oficialmente
unha das menores poboacións negras do mundo: a penas un 6% dun total de
case cento cincuenta e cinco millóns de habitantes. Nada que ver co que
calquera pode ver na rúa. Nin coa realidade. Esta discrepancia débese
á metodoloxía utilizada polo Instituto Brasileiro de Geografía e
Estatística (IBGE). Os seus entrevistadores déixanlles aos cidadáns
escoller no cadriño de "raza" entre varias opcións: branca, negra,
amarela, parda ou indíxena. Dependendo da clase social, moitos negros
prefiren definirse como pardos e outros, sendo mulatos, figuran como
brancos. Ao parecer, esta é a noticia, quérense corrixir esas
imprecisións para o próximo censo do ano 2000.
O feito é que o cruzamento de etnias
diferentes no Brasil foi tan intenso que resulta difícil encontrar un
brasileiro que non teña no seu código xenético algún xen africano ou
amerindio. Consecuencia dunha herdanza antiga, que vén xa dos primeiros
tempos da colonización,
cando os portugueses, homes os máis, acabaron tendo fillos con nativas
ou escravas africanas. De aí a visión que tiñan do país os viaxeiros
europeos de finais do século pasado, que falaban dun "caso único e
singular de extrema mestizaxe racial e mesmo", o francés Gustave
Aimard en 1888, "dun festival de cores."
Nun recente libro o norteamericano Anthony Marx
(Making race and nation) compara a cuestión racial nos Estados
Unidos con Suráfrica e Brasil. Aínda tendo, recoñece, experiencias
comúns no pasado —como a escravitude e o colonialismo europeo—
as diferencias son claras no proceso de formación nacional. Nos Estados
Unidos e, sobre todo, en Suráfrica, o racismo apareceu de maneira
explícita e brutal nas leis de segregación e apartheid. No Brasil,
pola contra, as leis recoñeceron a igualdade. O racismo, aínda hoxe,
instalouse na vida práctica. De aí o mito, falso, da democracia racial
brasileira, a dun país aparentemente sen conflictos raciais. Na orixe
quizais, apunta A. Marx, o gran peso dentro da sociedade da poboación
mulata, que axuda a camuflar a posible discriminación.
Neste asunto constituíu unha encrucillada na
historia de Brasil a instauración do réxime republicano en 1890
despois da abolición da escravitude. A nova elite política constatou a
diversidade de razas (brancos, negros e indios) e a gran mestizaxe do
país, e implantou a igualdade conseguida polas conquistas políticas.
Pero foi negada despois coa adopción das novas e sinistras teorías
racistas chegadas de Europa que establecían a supremacia da raza branca
fronte a negros e mestizos, considerados como "unha barreira para o
progreso". Neste contexto enténdese mellor o pulo oficial dado á
inmigracion de traballadores europeos como grandes substitutos dos
escravos negros, e a esperanza de moitos políticos de que "branquearían"
a poboación en poucas xeracións.
Estes días está de visita no Brasil o
prestixioso biólogo norteamericano Alan Templeton. Ergue o ánimo ler
as súas respostas na entrevista concedida á revista Istoé, na
liña xa marcada antes por outros como o italiano Luca Cavalli-Sforza: a
raza non é un concepto necesariamente biolóxico, non hai razas entre
os homes porque as diferencias xenéticas entre grupos das máis
distintas etnias son insignificantes... "A nosa igualdade",
recalcou, "reside xustamente no feito de que todos somos igualmente
diferentes". Como mostra o rostro, fermoso, da poboación brasileira. |
BVG
Atrás
Índice de Páxinas
Páxina Seguinte
Ir ao índice de Páxinas