1492-1992
"...MENTRES SEXAN OS VIAXEIROS OS QUE OCUPEN O LUGAR
DOS VIDENTES..."
"Mentres
que uns exploten a outros, sen que iso lles produza un
pracer aprezábel -o diñeiro é o tirano común que
escraviza a uns e outros, o diñeiro é a serpe que se
morde o rabo e a mecha da bomba- (...) mentres sexan os
viaxeiros os que ocupen o lugar dos videntes, no curso da
noite negra..." (André Breton, Prolegómenos a un
Terceiro manifesto do surrealismo ou non, 1943)
O descobrimento/invasión/conquista das Amércias
inscribese na lóxica do proceso histórico expansionista
da chamada civilización "occidental", proceso
que se inicia en 1492 coa chegada de Cristóbal Colón e
que continuará durante séculos coa opresión,
explotación, persecución e destrución dos pobos e
culturas indíxenas, así como da inmensa natureza
salvaxe en que aqueles pobos vivían e na que
desenvolvían a súa cultura.
O pasado continúa a estar presente na memoria das clases
e das etnias: tradición dos vencidos e tradición dos
vencedores enfróntanse necesariamente, en tanto que
surrealistas e inimigos desta "civilización"
non podemos ser nin neutros nin indiferentes.
Asistimos hoxe a unha sucesión de pomposas celebracións
oficiais e a verdadeiros rituais de consagración que
procuran non soamente lexitimar toda acción pasada,
senón tamén a súa actual continuación, tal e como se
manifesta na "nova orde mundial" da invasión
capitalista que se quere propagar a escala planetaria.
Non obstante, fronte isto exténdese un movemento
multiforme de oposición que se propón reinterpretar a
historia desde o punto de vista das vítimas (e da súa
resistencia), é dicir, desde o punto de vista dos
indíxenas, dos negros, dos peones e
dos seus descendentes actuais, un movemento que celebra a
memoria de figuras como Cuauhtemoc e Tupac-amaru,
Gerónimo e Sitting Bull, Zumbi dos Palmares e Toussaint
Louverture -sen esquecer a Gonzalo Guerrero, o náufrago
español que, conquistado pola vida india, se une aos
maias chegando a combater ao seu carón contra os
conquistadores ibéricos do Yucatán- e que se propón,
para utilizar a bela expresión de Walter Benjamín,
"escribir a historia ao contrario".
Sen embargo, durante estes séculos, a historia
"oficial" da invasión e da conquista -a dos
vencedores do século XVI e dos seus herdeiros- foi non
só a dominante, senón praticamente a única na escena
política e cultural.
Escoitemos por un momento o "razoamento" do
"liberal" arxentino Domingo F. Sarmiento:
"É preciso que sexamos xustos cos españois; ao
exterminaren a un pobo salvaxe, cuxo territorio ían
ocupar, facían simplemente o que todos os pobos
civilizados fan cos pobos salvaxes... As razas fortes
exterminan as débeis, os pobos civilizados suplantan na
posesión da terra aos salvaxes. Isto e providencial e
útil, sublime e grandioso.[...]"
A conquista comezada no século XV continúa nos nosos
días coa Guerra do Golfo, a avalancha capitalista cara
aos países do Leste, o imperialismo cultural e a
omnipotencia estereotipada dos medios de comunicación, a
submisión do Terceiro Mundo ás multinacionais
bancarias, a destrución dos bosques e a multiplicación
das catástrofes ecolóxicas. [...] O exterminio dos
indios -así como da flora e fauna que constituían o seu
medio natural- era inducido pola implacábel expansión
da "civilización do progreso" -coa
complicidade activa das Igrexas católica e protestante
que fornecerían a xustificación moral e ideolóxica da
conquista deste "Novo Mundo" ao que se
considera lixado coa sombra do "pecado
orixinal".
[...]
O racionalismo ocidental ten a necesidade de colonizar
esta zona interior -e aínda peor, de negala- polas
mesmas razóns e cos mesmos métodos de exterminio cos
que se permitiu lanzarse á conquista da Américas e
facer "desaparecer" as culturas diferentes.
Como sucedeu na inmensidade do Novo continente, nada debe
ter lugar no interior do ser humano que non se adapte á
mecánica homoxeneizante: "Sob pretexto de
civilización, coa escusa do progreso, chegouse a
desterrar dos eidos do espírito todo aquilo que poida
calificarse, con razón ou sen ela, de superstición e
quimera" (André Breton, Manifesto
do Surrealismo.)
[...]
A aventura, o descobrimento, a videncia. No século XX
ninguén como o surrealismo tomou máis consciencia diso,
inscribíndoo en letras de lume. De aí a súa afinidade
electiva cos pobos indíxenas para quen o pensamento
mítico formaba o alicerce da cultura: "Que non se
inquieten os burócratas, no home, o pensamento mítico,
en constante devir non deixa de camiñar paralelamente ao
pensamento racional. Negarlle toda saída e volvelo
nocivo e levalo a irromper no racional que el desintegra
(culto delirante do xefe, mesianismo de pacotilla,
etc.)·. André Breton, Entretiens,
1952.)
[...]
Mais como o desexo é indomábel, sempre haberá alguén
que se negue a berrar alegremente. Así, a poesía
-auténtico acto de insubmisión total- continuará a
facer saltar polos ares os fundamentos desta sociedade
necrófaga... E na súa loita contra ese totalitarismo
asfixiante, o surrealismo será, como sempre o foi, o
compañeiro e o cómplice do indio...
É por auténtica paixón, por verdadeiro amor, que nós
unimos os nosos rostros aos seus, desexando das súas
voces moito máis que o só eco dun pasado exaltado.
Porque sabemos que as voces dos indixenas, a pesar da
inmensa opresión, continúan obstinadamente vivas. E
porque ninguén mellor que o chaman -aquel que fala en
soños- achará as claves que invertan o signo: cando os
videntes reemplacen aos viaxeiros...
O movemento surrealista en Australia. Ana Rita Golanski,
Claudia Loyds-west, John Lloyds-West, Catherine Nelson,
Antainé Redmon, Michel Vandelaar, Irene Van den
Drieschen, Tim White.
O grupo surrealista de Buenos Aires: Oscar Baldona, Pablo
Baldona, Carmen Bruna, Luis Conde, Solvia Grenier, Julio
del Mar.
Os surrealistas en Dinamarca. Frank Antosen, Malene S.
Nielsen.
O movemento surrealista en Estados Unidos. Jacqueline
André, Lawrence Von Barann, Chrisd Beneka, Les Blank,
Jayne Cortes, Rikki Ducornet, Beth Garon, Paul Garon,
Robert Green, Jan Hataway, Daniel del Valle Hernández,
Joseph Jablonski, Philip Lamantia, Gina Litherland,
Thomas Magee, Tristan Meinecke, Zil Miller, Hal C.
Pattee, Nancy J. Peters, Irene Plazweska, Hal Rammel,
David Roediger, Franklin Rosemont, Penélope Rosemont,
Mark Rosenzweig, Cathy Seitz, Louise Simons, Erin Snow,
Martha Sonnenberg, Christopher Starr, Cheikh Tidiane
Sylla, Debra Taud, Dale Tomich, Yhéodore Wats, Alerto
Séller, Joel Willians...
Os surrealistas na Grande Bretaña: Krzysztof fjalkowki,
Tathlenn Fox, Stuart Inman, John W. Wesol, Francis
Wright.
O grupo surrealista de Madrid: Mariano auladen, Conci
Benito, Enrique Charlón, Eugenio Castro, Jacinto Minot,
José Manuel Rojo.
O grupo de París do movemento surrealista: Jean-Marc
Baholet, Luc Barbaro, Jean.Christophe Belotti, Laurent
Bergstrasser, Anny Bonnin, Thyerre Bouche, Thérèse
Boujon, Vincent Bounoure, Philippe Clérambault,
Aurélien Dauguet, Emmanuel Fenet, Guy Girard,
Jean-Pierre Guillon, Michel Lequenne, Michel Löwy,
Marie-Dominique Massoni, Thomas Mordant, Fabrice Pascaud,
Alexandre Pierrepont, Ody Saban, Rogewr Renaud, Bertrand
Schmitt, Daniel Cassaux, Florence Vasseux, Michel
Zimbacca.
Os surrealistas en Holanda. Hendrik Beekman, Rik Una,
Pieter Schermer, Bastian van des Velden, Her de Vries.
Portugal. Mário Cesariny
O grupo surrealista de Praga: Karol Baron, Frantisek
Dryje, Jakkub Effenberger, Jiri Koubek, Alena
Nádvnorníková, Ivo Purs, Martín Stejskal, Ludvík
Sváb, Eva Scankmajerová, Jan Svankmajer, Albert
Marencin, Kurak Mojik (Bratislava), Blasek Ing, David
Jarac, Bruno Solarik (Brno).
O grupo surrealista de Sao Paulo: Josifa Aharony, Laila
Alach, Sergio Lima, Floriano Martins, Lyas Paes de
Barros, Elaine Parra, Heloisa Bessoa de Paula, Nicole
Relss, Juan Sanz Hernández, Hilton Seawrigt Araujo, como
Fernarda Amalfi, Luiza Colombo e Claudio Writter,
O grupo surrealista de Estocolmo: Aase Berg, Kajsa Bergh,
Johannes Bergmark, Carl-Michaël Edenborg, Bruno Jacobs,
H. Christian Werner, e o seu camarada Mathias Farshage.
|